Rutte bestrijdt vrees trage afhandeling toeslagenaffaire

Premier Mark Rutte deelt niet de vrees van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) dat compensatie voor slachtoffers van de toeslagenaffaire nog tot 2030 gaat duren. Dat zei hij vandaag bij zijn wekelijkse persconferentie na afloop van de ministerraad.

Ook ziet hij geen reden om het systeem aan te passen in een poging de compensatie sneller te laten verlopen. "Wat je ziet is dat het ontzettend belangrijk is dat je niet alles omgooit om te gaan versnellen, want dan gaat het vertragen. Dat zeg ik niet alleen, dat zeggen ook de Rekenkamer en allerlei andere deskundigen."

2030
De VNG zei woensdag bij Nieuwsuur te vrezen dat het nog jaren zal duren voordat gedupeerden van de toeslagenaffaire volledig gecompenseerd zijn. "Als je heel nuchter kijkt, dan ga je echt richting 2030 voor ze duidelijkheid hebben", zei bestuurder Peter Heijkoop. Gemeenten ondersteunen toeslagenouders die nog niet gecompenseerd zijn, en hebben daar volgens Heijkoop dus hun "handen vol" aan.

"Ik laat die inschatting even bij de VNG", zegt Rutte. "Wij hebben echt een ander beeld daarvan. We denken ook dat het langzamerhand eerder sneller dan trager gaat door alle maatregelen die genomen zijn. Er wordt met man en macht aan gewerkt, het is uiterst complex en iedereen wil zo snel mogelijk duidelijkheid geven."

Landurig proces
Het aanvragen van compensatie is nu een langdurig en complex proces. Na een korte beoordeling kregen gedupeerden al een compensatie van 30.000 euro. Wie denkt recht te hebben op meer, krijgt een uitgebreidere integrale beoordeling. Dat proces kan tot 2026 duren, verwachten de gemeenten. Daarna is de kous nog niet af: gedupeerden die denken dat ze nog niet genoeg gecompenseerd zijn kunnen daarna nog door naar de Commissie Werkelijke Schade.

Het versimpelen van dat systeem is geen optie, zei Rutte vandaag op de persconferentie. "Iedere keer onder morele druk de systemen omkeren, werkt eerder vertragend dan versnellend. Dat is al bij de toeslagenaffaire en Groningen (bij de afhandeling van de aardbevingsschade, red.) gebleken."

'Geen prioriteit verloren'
De toeslagenaffaire draait om duizenden ouders die door de Belastingdienst onterecht werden bestempeld als fraudeur. Drie jaar geleden vertelde premier Rutte na een bijeenkomst met een paar honderd van die ouders hoe hij tot tranen toe geroerd was door de verhalen van de gedupeerden.

Een jaar later diende het kabinet-Rutte III zijn ontslag in, nadat de parlementaire ondervragingscommissie naar de toeslagenaffaire harde conclusies trok over hoe de politiek de kwestie had aangepakt. Het kabinet beloofde toen een "ruimhartige vergoeding" voor de gedupeerden, en Rutte schreef aan de Tweede Kamer dat genoegdoening voor de toeslagenouders "de hoogste prioriteit" had.

Nu, twee jaar later, is dat proces nog steeds volop gaande. Maar de kwestie heeft - ondanks alle andere crises - geen prioriteit verloren, zei Rutte. "Er zijn ook andere problemen, maar dat zal er nooit toe leiden dat de focus ook maar een seconde af zal gaan van Groningen en de toeslagen."

"Alles is erop gericht het zo snel mogelijk te doen. Met de 30.000 euro-regeling is er een stap gezet, maar er moet nog heel veel gebeuren. We willen allemaal dat het zo snel mogelijk gaat. Er zijn inmiddels 1500 mensen mee bezig. Er is bij het aantreden van dit kabinet een staatssecretaris benoemd die daar fulltime mee bezig is. Naast de Douane is het de belangrijkste klus die er ligt."

Interne klachten bij organisatie die toeslagenouders compenseert

Bij de organisatie die de compensatie van het toeslagenschandaal afhandelt, zijn de afgelopen tijd vijf meldingen over een onveilige of gespannen werksfeer binnengekomen. Een woordvoerder van het ministerie van Financiën bevestigt de meldingen. Zowel Nieuwsuur als NRC schrijft woensdag over de problemen bij de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT). De organisatie zou in crisis verkeren en er zou een angstcultuur heersen.

Het is bekend dat de UHT al langer worstelt met de stroperige afhandeling van de verzoeken om compensatie. Mensen die zich als gedupeerde van het toeslagenschandaal melden, krijgen vaak relatief snel te horen of ze in aanmerking komen voor 30.000 euro compensatie. Maar in de stappen erna, bijvoorbeeld als gedupeerden aangeven recht te hebben op meer geld, loopt het vast. Het duurt naar verwachting nog jaren voordat alle gedupeerden zijn geholpen. De organisatie is in korte tijd opgericht en vervolgens uitgebreid. De (politieke) druk om het proces te versnellen is groot.

Het ministerie van Financiën erkent dat er problemen zijn en spreekt van “signalen over hoge werkdruk, gevoelens van onveiligheid en behoefte aan stabiliteit en rust”, die door de leiding van de UHT worden opgepakt. Het verloop is hoog doordat veel mensen op tijdelijke basis werken en de ambtenaren moeten steeds inspelen op nieuwe regels. De vijf meldingen zijn binnengekomen bij de vertrouwenspersoon van de verantwoordelijke afdeling. “Met de melders die dat willen, worden gesprekken gevoerd door de directeur van de UHT”, aldus het departement.

Er is vanuit de Kamer ook al langer kritiek op de gang van zaken. De UHT worstelt met de tienduizenden mensen die zichzelf als gedupeerde melden. In het toeslagenschandaal werden ouders die kinderopvangtoeslag ontvingen jarenlang onterecht als fraudeur bestempeld. Tal van ouders moesten daardoor grote bedragen aan kinderopvangtoeslag terugbetalen.

Extra versnelling nodig in de hersteloperatie toeslagenaffaire

Met de inzet van een aantal gerichte verbetermaatregelen lijkt het haalbaar om een versnelling te realiseren in de hersteloperatie in de toeslagenaffaire . 'Door deze maatregelen is de prognose nu dat 90% van de integrale beoordelingen in het eerste kwartaal van 2025 afgerond kan zijn', zo meldt het ministerie van Ministerie van Financiën vrijdag.
Staatssecretaris De Vries

Voor de laatste 10% is naar verwachting nog een half jaar extra nodig. De prognose gaat uit van een aantal belangrijke randvoorwaarden en aannames. Dat schrijft staatssecretaris De Vries (Toeslagen en Douane) vrijdag in de voortgangsrapportage die naar de Kamer is gestuurd.

Voortgang hersteloperatie
Tot aan het einde van 2022 hebben ruim 59.400 personen zich aangemeld als mogelijk gedupeerde bij de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT). Ouders kunnen zich tot eind 2023 nog aanmelden als mogelijk gedupeerde. In totaal zijn 28.000 ouders erkend als gedupeerde. Vanaf het moment van aanmelding hebben ouders recht op ondersteuning vanuit de gemeente waar zij wonen. Ouders van wie is vastgesteld dat zij gedupeerd zijn, krijgen 30.000 euro. Ook kunnen ouders gebruik maken van de schuldenregeling. In totaal is voor ruim 20.000 ouders de integrale beoordeling afgerond.

Verbetermaatregelen
Staatssecretaris De Vries neemt een aantal maatregelen om de integrale beoordeling van de dossiers van ouders te versnellen. Zo worden dossiers van ouders die vermoedelijk niet gedupeerd zijn, sneller afgehandeld. Bezwaren van ouders die wel gedupeerd zijn, worden sneller afgehandeld door bijvoorbeeld het inzetten van mediation of het afsluiten van vaststellingsovereenkomsten. De capaciteit van UHT wordt uitgebreid en er wordt waar mogelijk meer software ingezet. Tot slot worden ouders beter op de hoogte gehouden van waar ze staan in het proces.

'Alles op alles zetten'
Staatssecretaris De Vries: 'We zetten alles op alles om ervoor te zorgen dat gedupeerde ouders hun leven weer kunnen oppakken. De problemen met de kinderopvangtoeslag hebben diepe sporen achtergelaten bij een grote groep ouders en hun kinderen. Daarom is het belangrijk dat we nu stappen zetten om ouders sneller en beter te helpen.'

Behandelen bezwaar
Om ouders beter te helpen en hun bezwaren sneller te behandelen zijn er praktijkproeven gedaan met een vaststellingsovereenkomst (VSO) en mediation. Hierbij is onderzocht of dit leidt tot een hogere oudertevredenheid en een snellere behandeling. Er is besloten om de mogelijkheid voor ouders om gebruik te maken van een VSO de komende maanden stapsgewijs uit te breiden. Ook mediation wordt breder ingezet. Het doel is dat de komende 2,5 jaar 2500 bezwaren op deze manier kunnen worden behandeld.

Commissie werkelijke schade
Gedupeerde ouders die meer schade hebben dan de compensatie die zij hebben gekregen na de integrale beoordeling kunnen terecht bij de Commissie Werkelijke Schade (CWS). De afhandeling van deze verzoeken om aanvullende compensatie verloopt nog niet goed genoeg. De afgelopen tijd is een aantal verbeteringen in gang gezet. Zo is er meer transparantie over de beoordelingskaders die CWS hanteert. Samen met de nieuwe voorzitter wordt bekeken welke aanvullende maatregelen er daarnaast voor zorgen dat het CWS meer en sneller verzoeken kan behandelen.

Met ideeën advocaten om toeslagenouders sneller te helpen wordt niks gedaan

Vandaag heeft staatssecretaris Aukje de Vries haar 'versnellingsoperatie' gepresenteerd, die ertoe moet leiden dat gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire sneller gecompenseerd worden. Maar die operatie gaat niet voorkomen dat advocaten uit gaan vallen en toeslagenouders lang moeten wachten, vreest Sanne van Oers, bestuurder van de Nederlandse Orde van Advocaten. Dat zegt ze in Nieuwsuur.

"Advocaten doen al heel lang concrete voorstellen hoe het proces verbeterd kan worden. Maar daar wordt niks mee gedaan. Dat is een gemiste kans."

De kern van de ideeën van de advocaten is dat de zogenoemde voorfase van het compensatieproces versterkt moet worden. "Mensen moeten nu heel lang wachten op hun beoordeling. Dossiers worden niet op tijd geleverd en als ze er zijn staat heel veel informatie er niet in."

Versnellingsoperatie
Eerder schatte de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) dat het tot 2030 kan duren voordat alle ouders het geld hebben gekregen waar ze recht op hebben. Sommige advocaten van die ouders zijn inmiddels zo moedeloos dat ze overwegen het bijltje erbij neer te gooien.

"Het zou vreselijk zijn als advocaten door het systeem moeten afhaken, want deze ouders hebben recht op een advocaat die het werk doet zoals je dat hoort te doen", zegt Van Oers.

De operatie van staatssecretaris moet ervoor zorgen dat 90 procent van de melders in het eerste kwartaal van 2025 weet of ze bovenop de Catshuisvergoeding van 30.000 euro nog meer schade vergoed krijgen. De laatste 10 procent moet een half jaar later zijn beoordeeld.

Staatssecretaris De Vries wil met de inzet van mediation zorgen dat de bezwaren sneller worden behandeld. Ook moet er extra personeel komen voor de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT), de dienst die de problemen voor gedupeerde ouders moet oplossen. Het weglakken van gevoelige informatie in dossiers moet worden uitbesteed aan software of uitzendpersoneel.

In een deel van die plannen kan Van Oers zich vinden, zoals de inzet van mediaton. "Maar dan wel het liefst zo vroeg mogelijk. Want nu is mediation pas na bezwaar. Je kan dat veel verder naar voren trekken, om te kijken of je er samen uit gaat komen."

Eerder om tafel
De orde van advocaten pleit ervoor dat er eerder een "triagegesprek" komt, waarbij gekeken wordt wat de ouder voor wensen heeft en wat daarvoor nodig is. "Want er zijn heel veel zaken die je op die manier best snel kan oplossen. Dan heb je die ouders geholpen."

De groep die dan nog overblijft is op te delen in twee groepen, zegt Van Oers. "Je hebt de mensen die er snel vanaf willen en willen schikken. Je zou daarbij met vooraf vastgelegde bedragen kunnen werken, je kunt mediation inzetten, dat kan afgewikkeld worden. Dan heb je tot slot de groep van zaken die echt ingewikkeld zijn, die kunnen dan door naar de Commissie Werkelijke Schade."

Dat is de commissie die het uitvoerigste onderzoek doet naar het dossier van een toeslagenouder en het laatste station voor mensen die compensatie willen.

Weinig informatie
"Nu is het zo dat er heel weinig informatie wordt gegeven in de voorfase. Mensen voelen zich daardoor gedwongen om helemaal door te procederen tot de Commissie Werkelijke Schade. Omdat daar pas duidelijk wordt wat in het dossier zit en hoe de schade eruitziet."

Van Oers hoort van advocaten dat het "ongelofelijk lang" duurt voordat de dossiers van de toeslagenouders die zij vertegenwoordigen geleverd worden. Waarom dat zo is, weet ze niet.

"Er wordt gezegd dat het heel ingewikkeld is en dat zal zo zijn. Maar juist daarom is het zo belangrijk om aan de voorkant aan tafel te gaan, om te bespreken: welke informatie heb je als ouder nodig?"

Zie ook Nieuwsuur (eerste item)

Proef om toeslagenouders snel te compenseren, loopt uit op mislukking

Na zeven maanden is er zware teleurstelling over de proef om de schade van toeslagenouders snel af te handelen met een vaststellingsovereenkomst. Slechts een van de vijftien deelnemers aan een proeftraject heeft een akkoord bereikt.

Bij aanvang van de proef eind juni hoorden de deelnemers dat het proces zo’n tien weken zou duren. Niet alleen die termijn bleek niet haalbaar, ook van het vooraf beloofde open gesprek met de overheid is niets terechtgekomen, blijkt uit het verhaal van meerdere deelnemers en stukken die de Volkskrant heeft ingezien. De overheid wil in veel gevallen maar een fractie vergoeden van de schade die de ouders zeggen te hebben geleden, blijkt uit de deze week verstuurde reacties van de landsadvocaat.

Achter de schermen bij het ministerie klinkt dat er mogelijk vooraf te rooskleurige verwachtingen zijn gewekt, maar dat wil een woordvoerder van het ministerie van Financiën niet bevestigen. ‘We zijn nog in gesprek met de ouders’, is zijn enige reactie.

De hoop was vorig jaar dat de vaststellingsovereenkomst (vso) de hersteloperatie van de toeslagenaffaire vlot zou kunnen trekken. Daarbij zouden een ouder, bijgestaan door een letselschadeadvocaat, en vertegenwoordigers van de overheid na enkele gesprekken overeenstemming bereiken over een financieel herstelbedrag, waarmee de ouder ‘verder zou kunnen met zijn leven’. Zo’n vso is een rechtsgeldige overeenkomst die ook vaak wordt toegepast bij ontslagzaken of afhandeling van de letselschade bij een verkeersongeluk.

Causaal verband niet aantoonbaar
Deelnemer Jyoti Weststrate vertelde in juli optimistisch dat ze door zo’n vso hoopte snel weer met een opleiding te kunnen beginnen. In 2010 was ze gestopt met een HBO-opleiding door, zegt ze, de problemen met de terugvorderingen van de belastingdienst. Haar letselschadeadvocaat berekende voor haar een bedrag van 40 duizend euro smartegeld.

De landsadvocaat schreef haar deze week dat een causaal verband tussen de toeslagenaffaire en haar destijds afgebroken studie niet is aan te tonen. Haar schade zou niet meer dan 5.400 euro bedragen – bovenop de 30 duizend euro die ze al had ontvangen nadat ze als gedupeerd was aangemerkt. ‘Een belediging’, zegt Weststrate. ‘Niet alleen het bedrag. Maar ook het feit dat ze betwisten dat ik door de toeslagenaffaire gestopt ben met mijn studie.’ Extra cynisch, zegt ze, is dat de declaraties die de letselschadeadvocaat heeft ingediend voor de beoordeling van haar casus aanzienlijk hoger zijn dan het haar nu geboden bedrag.

Juridisch gevecht
‘De vso is een juridisch gevecht geworden, een gedetailleerde uitzoekklus, dat was nu juist niet de bedoeling’, zegt advocaat (niet de letselschadeadvocaat) Khadija Bozia van twee vso-deelnemers. ‘Vooraf is gezegd dat de vergoeding ruimhartig zou zijn en dat de aangedragen schade aannemelijk gemaakt moest worden op basis van het verhaal van de ouders. Maar nu blijkt het tegendeel.’ Bozia kondigt aan naar de civiele rechter te gaan, die, verwacht ze, deze toeslagengedupeerden meer geld zal toekennen dan de overheid.

Een andere deelnemer aan de proef, Derya Selvi, kreeg deze week van de landsadvocaat de mededeling dat er geen causaal verband was aan te tonen tussen de toeslagenaffaire en haar grootste ingediende schadepost: de gedwongen verkoop van haar huis in 2014, ‘ver onder de marktwaarde’. Eerder had zij van ambtenaren gehoord dat die schade wel erbij betrokken zou worden. ‘We worden afgescheept’, zegt Selvi. ‘Er gaat meer geld naar de landsadvocaten en de schade-experts dan naar ons.’

Ook een derde deelnemer, die niet met haar naam in de krant wil, vertelt over haar teleurstelling over de opstelling van de overheid. ‘Ze vragen voor alles om veel bewijsmateriaal terwijl ons vooraf was verteld dat dat niet zo zou zijn. De ouders zouden centraal staan in dit proces, maar we worden in een hoek geduwd.’

ben benieuwd wat huichelend Nederland doet

Emotioneel Kamerdebat brengt oplossing voor toeslagenouders niet dichterbij

Een urenlang Kamerdebat over de toeslagenaffaire werd vanavond zeer emotioneel, maar heeft voor ouders in problemen geen perspectief op snellere oplossingen opgeleverd.

Kamerleden van links tot rechts spraken - niet voor het eerst - hun ongenoegen uit over het "veel te lang" uitblijven van een oplossing, maar voelen zich tegelijkertijd machteloos. Nog steeds wachten veel ouders die in het toeslagenschandaal gedupeerd zijn op compensatie.

Partijen in de Kamer zijn woedend dat de hersteloperatie opnieuw is vastgelopen. Nieuwsuur meldde onlangs dat werknemers van de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) verzanden in interne regels en procedures. Ook is het verloop van personeel groot en zou er sprake zijn van een angstcultuur waarbij ambtenaren interne problemen niet durven aan te kaarten. Niet de problemen van getroffen ouders maar interne regels zouden centraal staan.

"Hoe zorgen we ervoor dat mensen weer kunnen gaan leven? Er is maar één leven", zei SP-Kamerlid Leijten. Ze begrijpt niet hoe dit zo "fucking lang" kan duren. "Drie jaar zitten gezinnen al gevangen", aldus Leijten.

Regeringspartij CDA sprak van een "nachtmerrie" waarin het herstel is beland. Een emotioneel Kamerlid Van Dijk vindt dat staatssecretaris De Vries "meer leiderschap" moet tonen en de druk moet opvoeren om de problemen op te lossen. Haar maag draait zich om, zei ze, al erkende ze dat ze de "gouden bullet" ook niet heeft. De SGP ziet dat de oplossingen in een "juridisch moeras" zijn beland.

Onder meer de Kamerleden Omtzigt, Azarkan (Denk) en Leijten (SP) deden op meerdere momenten in het debat oproepen om premier Rutte naar het debat te halen. Voor dat verzoek was geen meerderheid in de Kamer.

Staatssecretaris De Vries erkende - ook niet voor het eerst - dat het allemaal "absoluut lang" duurt. Maar mensen en ambtenaren doen ook "hun stinkende best", zei ze. De Vries gaf aan dat ze niet "alles anders gaat doen" of "overboord gooien". Nu van "nul af aan opnieuw beginnen" zou alleen maar voor meer vertraging zorgen, aldus de staatssecretaris.

Eerder dit jaar zei premier Rutte dat hij niet de vrees deelt dat de compensatie voor slachtoffers van de toeslagenaffaire nog tot 2030 gaat duren, zoals de Vereniging van Nederlandse Gemeenten denkt. Onder anderen Kamerlid Omtzigt wilde van De Vries weten of ze dat ook denkt, maar de staatssecretaris wilde daar niet op ingaan.

SP-Kamerlid Leijten noemde dat "uitermate vals". Door geen deadline te geven, gooit De Vries mensen volgens Leijten "voor de bus".

'Ik kan geen ijzer met handen breken'
De Vries zei te begrijpen dat alles heel frustrerend is voor ouders. Ook zei ze dat ze echt oprecht bereid is te bekijken waar het sneller kan. Maar "ijzer met handen breken" kan ze naar eigen zeggen niet, ze wil geen dingen "toezeggen die niet waar te maken zijn".

"Wie houdt een oplossing tegen dan?" vroeg PVV-Kamerlid De Graaf zich hardop af. Hij concludeerde dat "deze mensen voor het kabinet niet belangrijk genoeg zijn." Hij zei van de staatssecretaris te geloven dat ze knokt, maar ze moet "echt nog harder knokken".

Het is echt onbestaanbaar dat die Rutte hier allemaal doorheen wurmt.

Hij had zo z'n redenen.

En wie was de grote afwezige? Juist Rutte-de-grote-leugenaar.

Kabinet wil groep die te weinig toeslagen ontving geen compensatie beloven

Het kabinet wil niet beloven dat burgers die door een fout van de overheid minder toeslagen kregen en soms zelfs in de armoede belandden, hiervoor gecompenseerd worden. "Vergelijkbare situaties" laten namelijk zien dat zo'n operatie erg ingewikkeld is, waarschuwt minister Carola Schouten (Armoedebeleid).
Schouten bedoelt daarmee de vastgelopen compensatieregeling voor gedupeerden in het toeslagenschandaal. Haar prioriteit ligt bij voorkomen dat mensen in de problemen blijven zitten, zei ze in een debat met de Kamer.

De wildgroei aan sociale regelingen in Nederland heeft ruim tienduizend huishoudens "onbedoeld in de problemen" gebracht, gaf het kabinet deze week toe na Kamervragen naar aanleiding van een artikel in NRC.

Het gaat om samenwonende stellen voor wie de uitkering van één partner, bijvoorbeeld voor werkloosheid of arbeidsongeschiktheid, het enige inkomen is. Zij hebben recht op minder toeslagen dan een paar dat via de bijstand ook op of iets boven het bestaansminimum uit komt. Dat is een onbedoeld gevolg van ingewikkelde fiscale regels.

Schouten trekt zich de situatie 'enorm aan'
"Ik zeg allereerst dat dit niet goed is gegaan", zegt Schouten tegen een felle Kamer. Volgens de minister heeft een systeemfout ertoe geleid dat huishoudens in de armoede zijn beland. "Dat trek ik me enorm aan."

De bewindsvrouw noemt het extra pijnlijk dat achtereenvolgende kabinetten het probleem in de afgelopen zeven jaar niet hebben verholpen. Schouten wil ervoor zorgen dat de kwestie nu wel wordt opgelost. "Het zal niet de beste, mooiste oplossing ever zijn", geeft zij toe.

Verschillende Kamerfracties vinden dat het kabinet ook geld moet uittrekken voor compensatie. Schouten wil wel zoeken naar manieren om dat te doen, maar doet geen toezegging. "Ik wil er niet lichtzinnig over doen", zei de minister. Zo'n hersteloperatie kan "waanzinnig complex" zijn en het kabinet "weet nog niet wat erbij komt kijken".

Met valse beloftes zijn de getroffen gezinnen volgens Schouten nog verder van huis. "Dat vind ik niet eerlijk." Zij hield op aandringen van onder anderen PVV-Kamerlid Léon de Jong vol dat ze zaken eerst goed wil uitzoeken. "Dit is niet een casus zonder dilemma's."

Een omslag in de afhandeling toeslagenaffaire is nodig, anders duurt het nog jaren

Advocaten van slachtoffers in het Toeslagenschandaal haken af bij een overleg over het schadeherstel. Het gaat over het overleg met de uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT). De gesprekken hebben niks opgeleverd en dat heeft tot frustratie geleid, zegt advocaat en bestuurslid bij de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) Sanne van Oers.

'Het is echt dramatisch', zegt Van Oers. 'De afhandeling van deze zaken duurt ongelooflijk lang. Dat is niet uit te leggen.' Zij benadrukt dat er concrete voorstellen zijn gedaan en dat die voorstellen al heel lang bij staatssecretaris Aukje de Vries liggen. 'Maar die worden niet opgevolgd, terwijl die wel tot een versnelling zouden kunnen leiden.' Zolang dat niet gebeurt, kunnen advocaten hun werk niet doen.'

Het UHT is zo ingericht dat daaraan niks veranderd kan worden, klinkt het argument volgens Van Oers. 'Dan wordt het moeilijk om verder te praten. Het gaat om vrij simpele en concrete voorstellen, zoals dat een ouder en advocaat en iemand van het UHT eerder met elkaar om de tafel gaan. Dan kunnen ze kijken naar welke stukken uit het dossier nodig zijn om erachter te komen wat de schade is.' Op dit moment duurt het lang totdat stukken beschikbaar zijn en die stukken zijn vaak niet compleet. 'Dan kun je als advocaat je cliënt niet adviseren. Je wordt gedwongen door te procederen, waardoor het allemaal nog langer duurt.'

Ondanks het afhaken bij het overleg met het UHT, blijft de bereidheid om met de staatssecretaris om de tafel te gaan, zegt Van Oers. 'Om te kijken hoe onze ideeën wel geïmplementeerd kunnen worden.' De staatssecretaris weet waar de knelpunten zitten, aldus de advocaat. 'Er moet echt een omslag plaatsvinden in de afhandeling. Anders moddert het maar voort en dat gaat niks opleveren. Dan duurt het nog jaren.'

Stel uit Nijverdal krijgt gelijk van rechter: Staat handelde onrechtmatig jegens slachtoffers toeslagenaffaire

De Nederlandse Staat is verantwoordelijk voor het leed dat Nijverdalse slachtoffers van de toeslagenaffaire is aangedaan. De rechtbank in Almelo oordeelt dat de overheid onrechtmatig heeft gehandeld. Hiermee baant de rechter een nieuwe weg naar schadevergoeding voor hen en duizenden andere toeslagenouders.

De uitspraak in de zaak van Renate Wolbers en Jeroen Wolterink uit Nijverdal kan grote gevolgen hebben voor de afhandeling van de Toeslagenaffaire. In plaats van de huidige vastgelopen regeling kunnen duizenden slachtoffers nu ook via de civiele rechter hun recht en een schadevergoeding halen.

Staat aansprakelijk
„De Staat heeft onrechtmatig gehandeld jegens eisers in de periode van 2008 tot en met 2015,” las de voorzitter van de Almelose rechtbank voor. De zaak is niet verjaard, oordeelden de rechters. „De staat is aansprakelijk voor de schade en de kosten in deze procedure. Eisers hebben voldoende onderbouwd dat de vaststellings- en terugvorderingsbesluiten onrechtmatig waren.”

De rechtbank oordeelde dat er onvoldoende rekening is gehouden met de gevolgen van deze besluiten voor het stel. Verder concludeerden de rechters dat de rechtsgang bij de bestuursrechter onvoldoende rechtsbescherming bood, zodat het koppel bij de civiele rechter alsnog om rechtsbescherming kon vragen.

Nadat de rechter klaar was met het uitspreken van het vonnis klonk er gejuich en geklap van de publieke tribune in de zittingszaal. Vele lotgenoten en sympathisanten leefden met het stel mee en keken uit naar deze dag. Jeroen omhelsde zijn partner, die in snikken was uitgebarsten. Het gezin leefde lang toe naar deze dag, vertelden zij eerder.

Doelbewust afgrond ingestort
Renate en Jeroen konden na afloop nog niet bevatten wat er is gebeurd. „Nee, dat moet nog landen,” zei Renate. „De woorden van de rechter komen wel binnen, maar je slaat ze niet op. Ik had het aan de ene kant wel verwacht, maar het kan altijd twee kanten op. Maar toen ik de rechters ontspannen zag zitten glimlachen, wist ik het. We gaan winnen.”

De uitspraak is erg belangrijk voor hun gezin, zegt ze. „De rechter heeft geoordeeld dat de Staat onrechtmatig heeft gehandeld. Ons gezin is doelbewust de afgrond in gestort. Het ging niet per ongeluk, het was geen dingetje, geen algoritme. Het was bewust.”

Geschiedenis geschreven
„De rechtbank heeft geschiedenis geschreven met deze uitspraak,” laat advocaat Cyril Spiertz weten. „Dit is een belangrijke dag voor mijn cliënten en voor andere slachtoffers.” Ook hij leefde erg naar deze dag toe. „Ik ben erg blij dat we deze drempel over zijn. De onrechtmatigheid staat vast, nu kunnen we het hebben over een eerlijke schadevergoeding. Ik heb de landsadvocaat al uitgenodigd voor een afspraak. Hiermee hebben we het stelsel opengebroken.”

Wachten op gerechtigheid
Duizenden slachtoffers vechten al jaren voor gerechtigheid, wachtend op een reële schadevergoeding van de Nederlandse overheid. Slachtoffers Renate Wolbers en Jeroen Wolterink uit Nijverdal waren het wachten zat en klaagden de Staat aan. Vier gezinnen sloten zich bij hen aan. Woensdag doet de rechtbank in Rotterdam uitspraak in de zaak van een van de andere gezinnen. Drie andere zaken moeten nog voor de rechter komen in Breda en Assen.

Weinig vertrouwen
De overheid verzette tegen de rechtszaak vanwege de precedentwerking. Volgens de landsadvocaat moeten slachtoffers zich melden bij het verantwoordelijke onderdeel van de Belastingdienst. Daar zijn regelingen en organisaties opgetuigd om slachtoffers te helpen.

Daar krijgen slachtoffers maar een deel van de werkelijke schade uitgekeerd. Er is weinig vertrouwen in dat traject. Het duurt volgens hen te lang en is te moeilijk. De slachtoffers moeten elk bonnetje laten zien, is hun kritiek.

Daarnaast loopt het hopeloos vast. Rechtszaken om de overheid tot spoed te manen, waren vergeefs. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) denkt dat het nog tot 2030 kan duren voordat iedereen gecompenseerd is.

Hier staat de uitspraak.

Hiermee baant de rechter een nieuwe weg naar schadevergoeding voor hen en duizenden andere toeslagenouders.

Laten ze allemaal maar een forse schadevergoeding gaan eisen.

Staat handelde onrechtmatig tegen 2 gedupeerde ouders toeslagenaffaire

Almelo, 25 april 2023
De rechtbank Overijssel oordeelt dat de Staat onrechtmatig handelde tegen 2 gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire. De Staat hield bij de vaststellingsbesluiten en de terugvorderingsbesluiten over de jaren 2008 tot en met 2015 geen rekening met het evenredigheidsbeginsel. De Staat is aansprakelijk voor de schade die daardoor voor de 2 gedupeerde ouders ontstond. De rechtbank wijst de vordering over 2005 en 2006 af

Onvoldoende rekening gehouden met gevolgen
De twee ouders stelden de Staat aansprakelijk voor schade die zij zouden hebben geleden door vaststellings- en terugvorderingsbesluiten met betrekking tot de kinderopvangtoeslag in de periode 2008 tot en met 2015. De rechtbank is van oordeel dat de 2 ouders voldoende hebben onderbouwd dat in die besluitvorming tegen hen onvoldoende rekening is gehouden met de gevolgen die deze besluitvorming voor hen had. Van de Staat had – ten minste – verwacht mogen worden dat hij inzichtelijk had gemaakt op welke wijze hij met de gevolgen van zijn besluitvorming voor de ouders rekening had gehouden. Dit heeft de Staat echter nagelaten. Dit is in strijd met het evenredigheidsbeginsel.

Verjaring en ontvankelijkheid
Als gevolg van de rechtspraak van de hoogste bestuursrechter, vond er tot 23 oktober 2019 geen evenredigheidstoets van die besluiten plaats. Er is geen sprake van verjaring nu de ouders pas op zijn vroegst vanaf 23 oktober 2019 hadden kunnen weten dat in deze besluitvorming ten onrechte geen rekening is gehouden met het evenredigheidsbeginsel. De rechtbank passeert verder de ontvankelijkheidsverweren van de Staat en het verweer dat de ouders geen belang hebben bij hun vordering. Daarbij overweegt de rechtbank onder meer dat de rechtsgang bij de bestuursrechter onvoldoende rechtsbescherming bood, zodat deze ouders bij de civiele rechter alsnog om rechtsbescherming kunnen vragen.

Vordering 2005 en 2006 afgewezen
De rechtbank wijst de vordering over de jaren 2005 en 2006 af. Volgens de ouders zou de Staat ten onrechte geen besluit hebben genomen op aanvragen voor kinderopvangtoeslag over deze jaren. De rechtbank oordeelt dat het enkele niet (tijdig) nemen van een besluit als zodanig nog geen onrechtmatig handelen oplevert. De ouders hebben daarnaast onvoldoende bijkomende omstandigheden gesteld die het niet tijdig beslissen onrechtmatig zouden kunnen maken.

Hoe oud was jij in 2008?

En wie gaat dat betalen. Niet degene die het veroorzaakt hebben.

Staat gaat niet in hoger beroep in Overijsselse zaak rond toeslagenschandaal

De Staat gaat niet in beroep tegen een uitspraak van de rechtbank in Almelo over het toeslagenschandaal. Een rechter stelde de overheid aansprakelijk voor de schade die twee Overijsselse ouders hadden geleden door het schandaal. De overheid is het niet volledig eens met die uitspraak, maar ziet af van vervolgstappen.

De rechtbank in Almelo oordeelde eind april dat de overheid twee gedupeerden uit Nijverdal een schadevergoeding moet betalen. De ouders werden, net als andere gedupeerden in het toeslagenschandaal, zwaar getroffen door het onterecht terugvragen van kinderopvangtoeslag. De Staat heeft al die jaren onrechtmatig gehandeld, zei de Almelose rechter.

Volgens Milan Jans, de advocaat van de ouders, was het de eerste keer dat de Staat in zo'n soort rechtszaak aansprakelijk is gesteld. Een dag later stelde ook de rechtbank in Rotterdam een getroffen koppel in het gelijk.

De Staat liet eerder al weten niet in hoger beroep te gaan in de Rotterdamse zaak, maar nog wel te kijken naar de Overijsselse. In die zaak werd de Staat namelijk op de vingers getikt voor álle jaren waarin de Nijverdalse ouders geld moesten terugbetalen aan de Belastingdienst. Dat terwijl de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) had geoordeeld dat de ouders in één van die jaren wel terecht de toeslagen hebben terugbetaald.

De UHT is de afdeling van de Belastingdienst waar gedupeerden in eerste instantie kunnen aankloppen om erachter te komen of ze recht hebben op een schadevergoeding.

Hoger beroep niet in belang toeslagenouders
De Staat vindt dat hij in dat specifieke jaar niet onrechtmatig heeft gehandeld. Toch is het niet in het belang van de Nijverdalse en andere ouders om in hoger beroep te gaan. Dat schrijft de Staat in een woensdag verstuurde Kamerbrief.

Ook juridisch gezien is het niet nodig om in hoger beroep te gaan. De Staat wil liever niet procederen tegen de getroffen ouders, tenzij dat echt nodig is. Bijvoorbeeld als de uitspraak van de Almelose rechter ervoor zorgt dat de Staat ook in andere rechtszaken naar eigen zeggen onterecht aansprakelijk wordt gesteld.

Inmiddels zijn er al meerdere soortgelijke rechtszaken geweest en staan er nog een aantal op de planning. Staatssecretaris Aukje De Vries (Financiën) schrijft in een antwoord op Kamervragen dat "de Staat in deze zaken zal erkennen dat onrechtmatig is gehandeld in de zaken waar het UHT naar heeft gekeken".

En weer duiken gevoelige toeslagen-documenten op die kabinet in het nauw drijven

Opnieuw komen documenten boven water waaruit blijkt dat in een vroeg stadium aan de bel is getrokken over de toeslagenaffaire. In de zomer van 2019 kreeg toenmalig staatssecretaris Menno Snel een alarmerende waarschuwingsmail. Maar daar werd toen niets mee gedaan, en het geven van compensatie aan gedupeerden werd uitgesteld.

Het is de derde keer in een halfjaar tijd dat bekend wordt dat er documenten zijn die niet zijn gedeeld met de Tweede Kamer en de parlementaire ondervragingscommissie, ondanks de officiële 'vorderingen' van die commissie. Een schande, vindt Kamerlid Pieter Omtzigt: "Dit is geen manier om de regering te controleren."

Spoedmail aan secretaresse
"Vertrouwelijk spoed!" luidt de titel van de mail die 5 juni 2019 verscheen in de inbox van de secretaresse van Menno Snel. De D66'er was destijds staatssecretaris van Financiën. De afzender van de mail is Eva González Pérez, een advocaat die gedupeerde ouders bijstaat. Ze wilde Snel waarschuwen voor de ernst en omvang van het probleem en stuurde haar volledige correspondentie met de Belastingdienst door. Maar op het bericht kwam nooit antwoord.

Staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen) heeft vorige week op de avond voor Hemelvaartsdag nog meer documenten openbaar gemaakt, waaronder mails aan Jaap Uijlenbroek, de toenmalige baas van de Belastingdienst. In die mails wordt duidelijk uitgelegd dat gedupeerden niet worden gehoord, en dat er sinds 2017 niets is gedaan met het voorstel van de Nationale Ombudsman om mensen te compenseren.

Mail bewust achtergehouden?
Dus rijst de vraag: waarom hebben ambtenaren destijds niets gedaan met het bericht van Pérez? Volgens Omtzigt kan het niet anders dan dat de hoge ambtenaren de mail bewust hebben achtergehouden. Hij ziet het als nieuw bewijs dat slachtoffers van de toeslagenaffaire veel eerder geholpen konden worden. "Als de Belastingdienst en het ministerie van Financiën eerder hadden gehandeld waren ze jaren eerder begonnen met schadeherstel en waren we nu veel verder geweest."

Staatssecretaris De Vries zegt in een Kamerbrief dat het kabinet het "betreurt" dat alweer relevante documenten opduiken waarover de Kamer niet is geïnformeerd. Volgens haar is er "nog geen compleet beeld" waarom de stukken niet eerder boven tafel kwamen. Dat wordt nu verder onderzocht.

De parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag deed in 2020 onderzoek naar het toeslagenschandaal en had daarvoor alle beschikbare documenten moeten ontvangen. Maar nu, twee jaar later, komen opnieuw stukken naar boven die niet zijn gedeeld. Omtzigt: "Een parlementaire enquête is het zwaarste instrument dat je als Kamer hebt. Als je daar al niet je informatie krijgt, denk je dat je het dan wel krijgt na Kamervragen?"

Meineed
Eind vorig jaar werd bekend dat de rijksrecherche een onderzoek is gestart naar meineed bij de parlementaire ondervragingscommissie. Hoge ambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën hebben tijdens verhoren mogelijk niet de (volledige) waarheid verteld. Bijvoorbeeld over het memo-Palmen van een interne juriste, die in 2017 intern ook al aandrong op compensatie. Haar memo bleef lang geheim.

Eén hoge ambtenaar van Toeslagen verklaarde na de publicatie van het rapport van de enquêtecommissie dat de politieke en ambtelijke leiding toen wisten dat er geen compensatie zou komen voor gedupeerden. "Er hebben gesprekken plaatsgevonden", zei de ambtenaar destijds. "Alles is besproken en met instemming gevolgd door de toenmalige directeur-generaal en de staatssecretaris." Ook hierover bestaat nog steeds geen duidelijkheid.

Parlementariërs vragen zich af wat ze nog kunnen doen om ambtenaren te dwingen alle informatie te leveren. Kamerleden Inge van Dijk (CDA) en Renske Leijten (SP) lieten een juridische analyse maken en de conclusie luidt: de Kamerleden hebben geen poot om op te staan, want bewindspersonen kunnen niet strafrechtelijk vervolgd worden. Ze kunnen alleen naar huis worden gestuurd door het parlement.

Nog meer documenten
Ook met het openbaren van de mails van Pérez uit 2019 is de onderste steen nog niet boven in het toeslagenverhaal. In een brief schrijft staatssecretaris De Vries dat er nog meer documenten zijn opgedoken, maar dat die nog niet zijn vrijgegeven. "Hier wordt momenteel aan gewerkt." Dus is de hoofdvraag nog altijd niet beantwoord: wie wist wat en wanneer?

Inmiddels is een nieuwe parlementaire enquête in het leven geroepen. Die gaat over fraudebeleid, en moet onderzoeken op welke manier de overheid omgaat met fraudemeldingen en dienstverlening aan burgers.

Dinsdag debatteert de Tweede Kamer opnieuw met het kabinet over de afhandeling van het toeslagenschandaal.

Dinsdag debatteert de Tweede Kamer opnieuw met het kabinet over de afhandeling van het toeslagenschandaal.

Nieuwe aanpak in herstel toeslagenaffaire in de maak: vaste bedragen per type schade

Nu de hersteloperatie na de toeslagenaffaire vast aan het lopen is, wil het kabinet ingrijpen. Het plan is nu grofweg om per type schade vaste bedragen uit te keren.

Want na de toeslagenaffaire zelf, loopt nu ook de afhandeling spaak. Vooral het beoordelen wie nu precies welke schade heeft geleden – zoals het verlies van een huis, of het mislopen van een studie – is zo tijdrovend dat pas in 2025 dossiers kunnen worden gesloten.

Het kabinet wil nu een tweede route openen voor gedupeerden om hun schade te claimen. Het ‘uitgangspunt’ is een ‘schadekader met vaste bedragen’. Er is hiermee een proef gedaan en dat ging ongeveer zo: gedupeerden vulden een lange lijst met vragen in over hoe hun leven eruitzag voor de affaire, wat er daarna gebeurde (verlies van huis, baan, studie) en wat hun toekomstbeeld is. Vervolgens ging die informatie in een rekenmodel en de computer produceerde binnen enkele uren een voorstel. Ouders kunnen daar dan mee akkoord gaan.

Welke bedragen er precies uitrollen per ‘soort’ schade, is nog niet bekend.

Staatssecretaris blundert met overleden toeslagenkinderen

Een stevige blunder van staatssecretaris De Vries (Toeslagen): ze heeft in de Kamer per ongeluk een veel te hoog aantal overleden kinderen van toeslagenouders genoemd. ’Vreselijk en betreurenswaardig’, constateert de VVD-bewindsvrouw zelf.

De Vries debatteerde maandag met de Tweede Kamer over de compensatieregelingen voor ex-partners, nabestaanden en kinderen van gedupeerde toeslagenouders. Daarin lepelde de staatssecretaris ineens op dat er ruim 250 inmiddels meerderjarige kinderen van gedupeerde ouders zouden zijn overleden, waar dat aantal eerder nog op 62 werd geschat.

Die plotselinge verviervoudiging van het aantal overledenen zorgde voor verbazing in de Tweede Kamer en bleek een dag later ook een ongekende mispeer te zijn. Het aantal van ruim 250 had namelijk niks te doen met het aantal overleden kinderen: het ging om het aantal kinderen, die inmiddels ouder dan 18 zijn, die recht zouden hebben op de compensatieregeling voor kinderen. De staatssecretaris noemde dat aantal per abuis als het aantal doden.

Een ’pijnlijke vergissing’, vindt De Vries zelf als ze het een dag later rechtzet. „Ik betreur de ontstane situatie en onduidelijkheid zeer”, zegt ze nu.

Kabinet zet in op versnelde afhandeling aanvullende schade voor toeslagenouders

Het kabinet wil dat gedupeerde ouders met aanvullende schade begin volgend jaar kunnen kiezen voor een versnelde schadeafhandeling. Dat schrijft staatssecretaris Aukje de Vries van Toeslagen en Douane vrijdag in een brief over de verdere uitwerking van het maatregelenpakket dat op 2 juni naar de Tweede Kamer is gestuurd.

Meer regie bij ouders en vaste bedragen
Bij deze alternatieve beoordeling krijgen ouders meer regie en wordt er gewerkt met een schadekader met vaste bedragen. Ook de eisen voor het aannemen van causaliteit gaan omlaag. 'Dat betekent dat ouders minder precies hoeven aan te tonen dat schade het gevolg is van de toeslagenaffaire', aldus het ministerie. Na de zomer wil het kabinet alvast een regionale pilot met deze nieuwe vorm van schadeafhandeling starten.

Verdere versnelling
Met dit aanvullende pakket wil het kabinet zorgen voor een verdere versnelling en verbetering van het herstel voor ouders die zijn geraakt door de problemen met de kinderopvangtoeslag. De verwachte versnelling is wel afhankelijk van de uitvoerbaarheid van de maatregelen en beschikbare capaciteit bij uitvoerders. Naast de invoering van de alternatieve route voor ouders met aanvullende schade gaat het om een aanpassing en vereenvoudiging van het bezwaarproces en een snellere verstrekking van dossiers. Afgelopen periode zijn al maatregelen in gang gezet om met name de integrale beoordeling te verbeteren en te versnellen.

Alternatieve schaderoute
Een deel van de gedupeerde ouders heeft een hogere schade dan vergoed op basis van de 30.000 euro uit de Catshuisregeling en een eventuele aanvulling uit de integrale beoordeling. Zij kunnen daarvoor terecht bij de Commissie Werkelijke Schade (CWS). Het kabinet ziet dat er veel ouders zijn die behoefte hebben aan een andere benadering bij de behandeling van aanvullende schade. Daarom wil het kabinet nu een alternatieve schaderoute naast de CWS invoeren die sneller en grofmaziger is. Via een online keuzehulp kunnen ouders nagaan welke route het beste past bij hun situatie.

'Eigen verhaal opschrijven'
Bij de versnelde schadeafhandeling kunnen ouders zelf of met begeleiding het verhaal opschrijven over hun leven voor en na de problemen met de kinderopvangtoeslag. Op basis daarvan worden de schadeposten vastgesteld. Ouders met eenvoudige schadeposten kunnen ook kiezen voor het invullen van een online formulier. De alternatieve route wordt afgesloten met een vaststellingsovereenkomst.

Regionale pilot versnelde afhandeling
Na de zomer wil het kabinet een regionale pilot starten met de versnelde afhandeling om ervaring op te doen met de nieuwe aanpak. Afhankelijk van de beschikbare capaciteit gaat de alternatieve route eind dit jaar of begin volgend jaar open voor alle ouders. De inschatting is dat in de eerste helft van 2027 de laatste verzoeken voor een aanvullende schadevergoeding via deze route afgehandeld kunnen worden. Dat is wel afhankelijk van het aantal ouders dat een beroep doet op de regeling en de uitvoerbaarheid.

Bezwaar en beschikbaarheid van dossiers
Ouders die een bezwaar hebben ingediend of om hun dossier hebben gevraagd, moeten nu nog vaak lang wachten op de afhandeling. Om dit te versnellen wil het kabinet onder andere niet meer alle (eenvoudige) bezwaren apart voorleggen aan de Bezwaarschriftenadviescommissie. Met het beter informeren van ouders tijdens de integrale beoordeling en inzetten van mediation wil het kabinet allereerst voorkomen dat een ouder de noodzaak voelt in bezwaar te gaan.

Laksoftware
Het kabinet gaat er nog steeds vanuit dat eind 2026 de bezwaren op de eerste toets en de integrale beoordeling zijn afgerond. Met de introductie van nieuwe laksoftware moeten de achterstanden bij het verstrekken van dossiers eind van dit jaar zijn weggewerkt. Daarnaast wordt zoveel mogelijk met één type dossier gewerkt zodat deze eerder en beter aangeleverd kunnen worden bij ouders en advocaten.

Na de zomer wil het kabinet alvast een regionale pilot met deze nieuwe vorm van schadeafhandeling starten.

De inschatting is dat in de eerste helft van 2027 de laatste verzoeken voor een aanvullende schadevergoeding via deze route afgehandeld kunnen worden.

Rechter is snoeihard: politiek belooft toeslagenouders meer dan waargemaakt kan worden

In een keihard vonnis heeft de Raad van State afgerekend met de manier waarop de politiek nu omgaat met slachtoffers van de toeslagenaffaire. Vele ouders wachten nog altijd langer op een besluit over hun compensatie dan de wet voorschrijft. Zij stappen daarom naar de rechter, waar de zaken zich opstapelen. Terwijl kabinet en Tweede Kamer als wetgever hadden kunnen voorzien dat er meer tijd nodig was om de verzoeken af te handelen.

Volgens de Raad van State heeft het kabinet 'bewust onrealistische beslistermijnen’ opgenomen in de herstelwet. Waarschuwingen vooraf dat de uitvoeringsorganisatie (UHT) dat tempo nooit zou kunnen waarmaken, werden mede onder druk van de Tweede Kamer terzijde geschoven. ,,De wetgever heeft met de te korte beslistermijnen iets beloofd wat in de praktijk niet kan worden waargemaakt”, aldus de Raad van State. Dit heeft weer geleid tot vele procedures van ouders bij rechtbanken.

Het is nu aan de wetgever zelf - ofwel kabinet en Kamer - om de beslistermijnen aan te passen, stelt de Raad van State. Dat is eerlijker naar de gedupeerden toe en bovendien wel zo zuiver: het is immers aan de politiek om wetgeving te maken en niet aan de rechters.

Een aantal rechtbanken oordeelde afgelopen tijd verschillend over hoe er met de beslistermijnen omgegaan moest worden. De ene rechtbank gaf de uitvoeringsorganisatie meer tijd om te beslissen, terwijl de andere vasthield aan de termijn om zo een prikkel te geven om snel te besluiten.

De Raad van State wil dat er nu eenduidigheid komt in de zaken die al lopen. Zo wordt de Belastingdienst opgedragen om zes weken na een uitspraak van een rechter een beslissing te nemen over het recht van ouders op compensatie.

Hierbij merkt de Raad van State wel op dat die uitspraak geen oplossing biedt voor de uitvoeringsproblemen bij de Belastingdienst. ,,De termijnen in de Wet hersteloperatie toeslagen zullen ook in de toekomst niet worden gehaald en de hersteloperatie komt onder druk te staan door het instellen van talloze beroepen gericht tegen het niet tijdig nemen van een besluit.” Maar het ligt ‘niet op de weg’ van de bestuursrechter om het probleem dat ‘de wetgever heeft gecreëerd op te lossen'.

UWV vordert tienduizenden euro’s aan toeslagen terug van nietsvermoedende arbeidsongeschikten

Duizenden arbeidsongeschikte Nederlanders hebben de afgelopen jaren een nabetaling ontvangen van hun pensioenfonds van een arbeidsongeschiktheidspensioen. Een nog onbekend aantal van hen is hierdoor geconfronteerd met terugvorderingen van UWV, oplopend tot tienduizenden euro’s. Zij zouden ten onrechte jarenlang toeslagen van het UWV hebben ontvangen.

UWV heeft bij deze terugvorderingen eigen beleidsregels niet nageleefd
In een tweetal onderzochte zaken blijkt dat UWV bij deze terugvorderingen eigen beleidsregels niet heeft nageleefd. Daarnaast signaleert UWV dat bestaande wetgeving tot problematisch hoge terugvorderingen leidt. UWV gaat met de betrokkenen in gesprek om een oplossing te vinden voor de ontstane problemen. De uitvoeringsinstantie geeft aan blij te zijn met het signaal dat er mogelijk meer situaties spelen rondom de terugbetaling van arbeidsongeschiktheidspensioenen door pensioenfondsen. UWV bekijkt hoe het hier het beste op kan handelen.

De zaken kwamen aan het licht na uitgebreid onderzoek van MAX Ombudsman Rogier de Haan, in samenwerking met het televisieprogramma Meldpunt van Omroep MAX. De Haan heeft daarnaast inzage in andere dossiers, waarin hetzelfde speelt. De eerste bevindingen zijn vanavond te zien in Meldpunt om 19.50 uur op NPO 2.

Nabetaling van arbeidsongeschiktheidspensioen is de aanleiding
In deze zaken gaat het om mensen die moeten rondkomen van een WIA-uitkering die zo laag is, dat zij onder het sociaal minimum zitten. Om die reden ontvangen zij, al jaren, een aanvulling van UWV op grond van de Toeslagenwet. De problemen ontstonden toen zij recent een brief ontvingen van hun pensioenfonds, waarin staat dat zij al jaren recht blijken te hebben op een zogeheten arbeidsongeschiktheidspensioen.

Dit ‘pensioen’ is net als de UWV-toeslag een aanvulling op de WIA. Voor UWV is dit aanleiding om de verleende toeslag met terugwerkende kracht in te trekken. De redenering is dat er achteraf gezien nooit recht heeft bestaan op de toeslag, omdat het arbeidsongeschiktheidspensioen de betrokkenen al die jaren al tot boven het sociaal minimum had kunnen tillen.

UWV vordert toeslag bruto terug
Het resultaat is dat UWV alle jaargangen van de al uitbetaalde toeslagen in één keer terugvordert. Dat niet alleen; waar de betrokkenen de toeslag altijd netto op hun bankrekening hebben ontvangen, vordert UWV de toeslag bruto terug. Dit betekent dat de betrokkenen tot tienduizenden euro’s meer moeten terugbetalen aan UWV, dan ze ooit aan toeslagen hebben ontvangen. Dit schrijft de belastingwetgeving voor in gevallen waarbij de terugvordering betrekking heeft op een periode van meer dan 1 kalenderjaar.

Langere geschiedenis
De enorme terugvorderingen van UWV waarmee mensen te maken kunnen krijgen, worden al langere tijd gesignaleerd. In 2020 gaf de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in antwoord op Kamervragen aan dat er in de eerste 8 maanden van dat jaar 374 terugvorderingen van meer dan 20.000 euro door UWV waren ingesteld. In 2022 stuurde UWV een knelpuntenbrief naar de minister, waarin werd gewaarschuwd dat het bruto terugvorderen van netto uitbetaalde bedragen, mensen in financiële problemen kan brengen.

Aantal terugvorderingen is nog onbekend
Om hoeveel terugvorderingen het nu gaat, kan UWV nog niet aangeven. Volgens Rogier de Haan is het vermoeden gerechtvaardigd dat de totale groep gedupeerden aanzienlijk is. Bekend is namelijk dat ABP vanaf 2020 meer dan 8.000 nabetalingen van arbeidsongeschiktheidspensioen heeft verricht; ABP erkent in die zaken verwijtbaar traag te hebben gehandeld. Ook bpfBouw geeft aan dat het bezig is met ‘herstelacties’ met betrekking tot het arbeidsongeschiktheidspensioen: “Het kan dus goed zijn dat er meer met terugwerkende kracht mutaties komende tijd aan de orde zijn,” aldus bpfBouw.

Eerlijke melder van nabetaling krijgt direct een terugvordering
Eén van de gedupeerden is de heer Vreven, 64 jaar, voormalig tegelzetter van beroep. Vanwege arbeidsongeschiktheid ontving hij sinds 2015 naast zijn WIA-uitkering een UWV-toeslag van honderden euro’s. In mei 2022 ontving hij een brief van pensioenfonds bpfBouw: Vreven bleek al jaren recht te hebben op een arbeidsongeschiktheidspensioen, en kon een nabetaling tegemoet zien van 56.000 euro bruto, oftewel zo’n 40.000 euro netto. Vreven meldde dit direct bij UWV. Dat zette daarop de toeslag stop, en stelde een vordering tegen Vreven in van 57.000 euro.

Door terugvordering al 15 maanden ver onder het sociaal minimum
Vreven was al bang voor zware financiële gevolgen vanwege de brief van zijn pensioenfonds. Naast zijn UWV-toeslag heeft hij namelijk ook te vrezen voor onder meer de huur- en zorgtoeslag en de inkomstenbelastingen. In totaal denkt Vreven een schuld van 30.000 euro op te lopen, als hij het pensioen zou ontvangen. Om die reden accepteert hij het arbeidsongeschiktheidspensioen niet, en keert bpfBouw helemaal niets aan hem uit. Daardoor leeft Vreven, met het wegvallen van de UWV-toeslag, nu al 15 maanden ver onder het sociaal minimum.

UWV gaat in gesprek met de gedupeerden
Zowel bpfBouw als het UWV erkennen dat de ontstane situatie onwenselijk en onacceptabel is. bpfBouw was al jaren eerder door zowel UWV als Vreven zelf op de hoogte gesteld van diens arbeidsongeschiktheid. bpfBouw had hem toen al moeten wijzen op het arbeidsongeschiktheidspensioen. UWV stelt vast dat de toeslag ten onrechte is stopgezet, en dat de terugvordering ook niet had mogen worden ingesteld. Zowel het pensioenfonds als UWV gaan met Vreven in gesprek om hem te helpen de ontstane problemen weg te nemen.

De andere gedupeerde in de uitzending -Shirley (53) uit Amsterdam – heeft een vergelijkbaar verhaal, met dit verschil dat zij een arbeidsongeschiktheidspensioen krijgt van ABP; zij heeft dit wel geaccepteerd. Zij heeft een nabetaling van dat pensioen ontvangen van netto 30.000 euro, en moet aan UWV ruim 40.000 euro aan toeslagen terugbetalen. Daarnaast is zij onder meer haar volledige zorg- en huurtoeslag kwijt. Zij schat dat ze als gevolg van deze gang van zaken achterblijft met een schuld van 25.000 euro. Zowel UWV als ABP erkennen niet goed te hebben gehandeld.

Symbool voor de problematiek
UWV zegt in een reactie onder meer: “De situatie van meneer Vreven staat symbool voor de problematiek, die momenteel breder ervaren wordt. Door de complexe wet- en regelgeving ontstaan er situaties, die door iedereen als ongewenst worden ervaren.” Daarnaast geeft UWV dit soort omvangrijke terugvorderingen altijd gepaard gaan met een persoonlijk gesprek. In beide gevallen blijkt dit niet te zijn gebeurd. UWV geeft verder aan: “Wij werken op dit moment aan een algehele herziening hoe wij omgaan met terugvorderingen.”

Kijk Meldpunt op vrijdag 8 september om 19.50 uur op NPO 2. Of bekijk de uitzending later hier terug.

oftewel zo’n 40.000 euro netto. Vreven meldde dit direct bij UWV. Dat zette daarop de toeslag stop, en stelde een vordering tegen Vreven in van 57.000 euro.

In totaal denkt Vreven een schuld van 30.000 euro op te lopen, als hij het pensioen zou ontvangen. Om die reden accepteert hij het arbeidsongeschiktheidspensioen niet

Meer terugvorderen dan z'n "neveninkomsten" hoog zijn?

Belastingdienst verzamelde op grote schaal persoonlijke gegevens, ook op sociale media

In het omstreden systeem RAM verzamelde de fiscus allerlei gevoelige data van burgers. Het kabinet stelt een onderzoek in naar de gevolgen.

De Belastingdienst heeft op grote schaal persoonlijke gegevens van belastingbetalers – waaronder uitingen op sociale media – van internet gehaald, in een computersysteem opgeslagen en gebruikt bij zijn toezicht en fraudebestrijding. Dit gebeurde ondanks interne twijfels over de rechtmatigheid hiervan en over de „herkomst, juistheid en actualiteit” van de opgeslagen data.

De gegevens werden opgeslagen in de omstreden database RAM, waarvan NRC dit voorjaar de grootschalige inzet onthulde.

De privacyproblemen rond dit jarenlang gebruikte Risico Analyse Model (RAM) zijn nog groter dan in die publicatie omschreven, zo blijkt uit een interne rapportage uit 2017 die demissionair staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit, CDA) na de publicatie van NRC naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Van Rij en collega-staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen, VVD) hebben besloten een extern onderzoek in te stellen naar het gebruik van RAM en de gevolgen hiervan voor burgers. Ook de mogelijke rol van RAM in het Toeslagenschandaal komt daarbij aan bod.

RAM – dat rond de eeuwwisseling in gebruik werd genomen – werd volgens de interne rapportage gebruikt voor ‘profiling’, onder meer op grond van nationaliteit. RAM leverde ook ‘verwonderadressen’ op, waar volgens de verzamelde data sprake was van mogelijk afwijkende (lees: verdachte) gedragspatronen.

Afdeling Toeslagen
RAM werd ook ingezet bij de afdeling Toeslagen, iets wat door Van Rij eerder tegenover de Kamer werd ontkend. In zijn brief aan de Kamer heeft Van Rij dit inmiddels gecorrigeerd. Ook de Douane gebruikte RAM, net als de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD), voor „opsporingsdoeleinden”. De Belastingdienst controleerde met het systeem bovendien de eigen medewerkers, met het oog op „behalen productiedoelen, productiekwaliteit, anonieme geaggregeerde overzichten en integriteitsschendingstoetsing”.

De zelfgebouwde database bevatte „gegevens met een hoog vertrouwelijk karakter, gezien de fiscale, financiële en/of persoonlijke aard van de gegevens,” zo staat in de interne analyse. „Er wordt veel gevoelige data van heel veel personen bij elkaar gebracht.” Via RAM hadden Belastingdienstmedewerkers ook toegang tot informatie over eventuele strafrechtelijke vervolging of opsporing.

De Belastingdienst verzamelde de gegevens uit tientallen bronnen, binnen en buiten de overheid, waardoor per burger honderden verschillende data werden opgeslagen. Niet alleen algemene persoonsgegevens zoals adres en leeftijd, maar ook informatie over iemands (fiscale) partner, de begindatum van de relatie, de nationaliteit van de partner, hoe vaak iemand in de systemen van de Belastingdienst inlogde of bezwaarschriften indiende, alle gegevens over inkomen, vermogen en schuld, hoeveel auto’s, beleggingen en vastgoed iemand had, enzovoort. Via zoekopdrachten was het mogelijk om „nagenoeg alles aan alles te relateren”, staat in de interne analyse. Op die manier konden medewerkers van de dienst personen of groepen in beeld krijgen om nader onderzoek naar te doen.

In 2016 bestonden er binnen de top van de Belastingdienst al zorgen over de wenselijkheid van het „op grote schaal distribueren van data” via RAM, blijkt uit interne mailcorrespondentie. Er waren regelmatig pogingen gedaan om het programma stil te zetten of te vervangen, omdat het niet aan de privacywetgeving voldeed. Maar RAM was intern te populair om uit te zetten. Volgens een vertrouwelijk rapport uit die tijd waren er binnen de dienst „minimaal 2.000” afnemers van RAM-data.

Zonder controle te exporteren
Wie het systeem precies gebruikte, wat eruit werd gehaald en naar wie deze informatie werd gestuurd, werd niet bijgehouden. Medewerkers konden opgevraagde informatie zonder controle exporteren naar Excel-sheets en meenemen op eigen schijven of usb-sticks.

Onder medewerkers was bekend dat via RAM zoekopdrachten mogelijk waren „die als discriminerend kunnen worden beschouwd”.

De Belastingdienst wist dat het opslaan van persoonlijke informatie die burgers op internet deelden („scraping/crawling, al dan niet door tussenkomst van software van derden”) juridisch problematisch was. „De rechtsgrond voor de verwerking van dergelijke gegevens is [..] minimaal onderwerp van discussie en in een aantal gevallen niet toegestaan door de [Autoriteit Persoonsgegevens],” staat in de interne analyse.

Bij de invoering van nieuwe privacywetgeving in mei 2018 werd het systeem officieel uitgezet, maar volgens interne stukken bleef daarna tot januari 2021 in elk geval nog een deel van de database beschikbaar voor medewerkers.

Het gebruik van RAM en de grote interne zorgen over de privacyschending van burgers die dat opleverde, is altijd verzwegen voor de Kamer. Toen Kamerlid Pieter Omtzigt (destijds CDA) in 2018 vroeg welke interne beoordelingen naar privacyrisico’s er bij de Belastingdienst waren uitgevoerd, verzweeg toenmalig staatssecretaris Menno Snel (D66) het bestaan van de interne analyse naar RAM. Toen Van Rij in maart 2022 de Kamer wel over het bestaan van RAM informeerde, bleef het aanvankelijk bij de summiere mededeling dat er „naar schatting 125 geautoriseerde gebruikers” waren geweest.

Mede hierdoor is over de concrete gevolgen van de grootschalige inzet van RAM nog weinig bekend. Het ministerie van Financiën wilde niet reageren op vragen, omdat er een extern onderzoek aankomt. Het kabinet wil komende maand beginnen met het selecteren van de externe partij die het onderzoek gaat uitvoeren.

De belastingdienst is nog corrupter dan we dachten.

RAM – dat rond de eeuwwisseling in gebruik werd genomen

Ambtenaar: Wiebes deed niets met waarschuwing ’toeslagenbloedbad’

Staatssecretaris Eric Wiebes en diens voorganger Frans Weekers zijn expliciet gewaarschuwd voor het “volstrekt disproportionele” toeslagenbeleid. Dat leidde ertoe dat de Belastingdienst vele duizenden euro’s aan kinderopvangtoeslag terugvorderde als alleen de eigen bijdrage niet was betaald. Ambtenaar Dennis Blansjaar zegt in zijn verhoor door de parlementaire enquêtecommissie dat op het ministerie van Financiën in 2012 duidelijk was: “We gaan hier een bloedbad mee aanrichten.”

Dat het volledige toeslagenbedrag moet worden terugbetaald als alleen de eigen bijdrage (vaak een fractie van het totaal) niet was betaald, is een van de redenen dat het kinderopvangtoeslagschandaal tot zulke enorme problemen leidde bij gedupeerden. Door dit beleid werden ook ouders de dupe als een gastouderbureau of kinderopvanglocatie zei dat ze geen eigen bijdragen hoefden te betalen. Rond 2012 toetsten Blansjaar en zijn team of ook de rechter dit beleid in stand zou houden. Volgens de advocaat van het Rijk was dat het geval

“We dreigden gelijk te krijgen van de rechter”, zag Blansjaar. Intussen werd steeds duidelijker dat dit desastreuze gevolgen kon hebben voor ouders die geen eigen bijdragen hadden betaald.

Hierop adviseerden de ambtenaren het kabinet om alleen de eigen bijdrage terug te eisen, met daar bovenop nog een boete. Voor vermeende fraude met uitkeringen was het al gebruikelijk om een boete op te leggen, volgens de omstreden fraudewet. “De reactie van de heer Wiebes was zo ongeveer van: ‘Ja, ja, wat raar, goh, gek dat dat gebeurt'”, verklaart Blansjaar. “Punt. En dan niks.” Blansjaar schetst in zijn verhoor hoe het onderbrengen van toeslagen bij de Belastingdienst vanaf het begin een slecht huwelijk was. “Uitkeren is een vak”, aldus de ambtenaar. De Belastingdienst was volledig ingericht op het heffen en innen, en dus op het binnenhalen. Het ongecontroleerd uitkeren van bedragen (de controle vond immers pas achteraf plaats) ging “zó in tegen de cultuur van de organisatie”. Inmiddels is de afdeling toeslagen losgekoppeld van de Belastingdienst.

Ombudsman: overheid leert nauwelijks van grote hersteloperaties zoals die voor toeslagenaffaire

De overheid leert nauwelijks van de opgedane ervaringen uit grote hersteloperaties, zoals die voor de toeslagenaffaire en de aardbevingsschade in Groningen. Bij het opzetten van een hersteltraject wordt het wiel steeds opnieuw uitgevonden, concludeert de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen na bestudering van tien hersteloperaties.

Volgens Van Zutphen wordt bijvoorbeeld een aanpak waarmee eerder uitgebreid ervaring is opgedaan niet opnieuw gebruikt in andere hersteltrajecten. Ook de opgedane kennis wordt amper geraadpleegd.

Weinig contact met gedupeerden
In het rapport van de ombudsman dat dinsdag wordt gepubliceerd, is gekeken naar hoe overheidsinstanties bij de hersteltrajecten rekening houden met de behoeften van gedupeerden. Dat gebeurt hoe dan ook te weinig, aldus Van Zutphen, die voor het onderzoek onder meer sprak met overheidsinstanties en onafhankelijke experts.

Zo wordt gedupeerden voorafgaand aan een hersteltraject bijna nooit gevraagd wat zij nodig hebben. Vaak wordt dat van ‘bovenaf’ bepaald. Ook tijdens het traject zelf blijven te weinig overheidsinstanties in contact met gedupeerden om te weten te komen hoe ze de hersteloperatie ervaren, stelt de ombudsman.

De ombudsman vindt het verder kwalijk dat de overheid in dergelijke trajecten te bureaucratisch handelt. Overheidsorganisaties besteden veel tijd en aandacht aan verantwoording afleggen en controleren. Terwijl gedupeerden volgens de ombudsman juist behoefte hebben aan een simpel en snel proces.

Ramp na ramp
Dat de behoefte van gedupeerden te weinig centraal staat en de overheid niet leert van voorgaande hersteltrajecten noemt Van Zutphen funest voor bijvoorbeeld het toch al ‘wankele vertrouwen’ in de overheid. ,,De ombudsman ziet dat sommige burgers in hersteltrajecten nog meer beschadigd raken dan ze al waren omdat het hersteltraject op allerlei manieren tekortschiet. Dan volgt een ramp na de ramp.”

Voor het rapport keek de ombudsman naast hersteloperaties voor de toeslagenaffaire en de aardbevingsschade naar die van de vuurwerkramp in Enschede, de watersnood in Limburg, Dutchbat III, de Noord/Zuidlijn in Amsterdam, Chroom-6 bij Defensie, de regeling met persoonsgebonden budget, de uitkeringsregeling Backpay en Q-koorts.

De Nationale ombudsman is ook kritisch op zijn eigen handelen. Bij vijf van de tien trajecten speelde hij zelf ook een rol of doet hij dat nog steeds. Wat hij vooral zou willen is dat er voortaan vooraf gesproken wordt met gedupeerden over hun behoeften en dat die gesprekken vervolgens een centrale rol gaan spelen. ,,En ga niet maar één keer in gesprek, maar blijf dit tijdens het hele traject doen.” Ook moet de opgedane kennis voortaan gedeeld worden.

Tik op de vingers van het kabinet.

Kabinet wil meer gedupeerde ouders toeslagenaffaire in buitenland helpen

Het kabinet heeft plannen om meer ouders te helpen die slachtoffer zijn geworden van de toeslagenaffaire en naar het buitenland zijn vertrokken. Momenteel is er een bestaande regeling van kracht voor personen die vóór 7 juli 2020 zijn vertrokken. Staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen) heeft in een brief aan de Tweede Kamer aangegeven dat het kabinet de doelgroep wil uitbreiden. De bedoeling is om ook degenen die tussen 7 juli 2020 en 31 december 2021 vanwege de toeslagenaffaire naar het buitenland zijn vertrokken, in aanmerking te laten komen voor deze regeling.

‘Ondersteuningsteam ouders’ actief in buitenland
Het gaat hierbij om een regeling bestaande uit een financiële tegemoetkoming van 30.000 euro, evenals ondersteuning bij het aanpakken van schulden en begeleiding bij een eventuele terugkeer naar Nederland. Sinds vorig jaar is er een ‘ondersteuningsteam ouders’ in het buitenland actief om ouders te helpen die naar het buitenland zijn vertrokken vanwege de toeslagenaffaire. Momenteel zijn er 950 ouders in het buitenland erkend als gedupeerden, waarbij het ondersteuningsteam momenteel assistentie verleent aan 678 ouders uit 30 verschillende landen. Tot op heden hebben ongeveer 75 gezinnen met de hulp van dit team succesvol de weg terug naar Nederland gevonden.

De Toeslagenaffaire: van een miljoenen- naar een miljardenoperatie

Sinds deze week kunnen ouders zich niet meer aanmelden als nieuwe gedupeerde in de Toeslagenaffaire. Na ruim drie jaar komt daarmee de afhandeling van de affaire in nieuw vaarwater.

Dat water is allerminst rustig. Tienduizenden mensen wachten nog op een beoordeling van hun dossier. Het ministerie van Financiën experimenteert nog met manieren om hun schade zo goed mogelijk af te handelen.

De kosten van de zogeheten hersteloperatie werden bijna vier jaar geleden begroot op 310 miljoen. De teller staat nu op ruim 7,2 miljard euro en het einde is nog niet in zicht.

Waar ging dat geld naartoe? En in hoeverre kwam het bij ouders terecht?

De uitvoeringsorganisatie begon klein
In 2020 begon het ministerie van Financiën met het opzetten van een crisisorganisatie om gedupeerde ouders te helpen. Het idee was toen nog dat gedupeerden snel geholpen zouden zijn.

Maar toen toenmalig staatssecretaris Van Huffelen bekendmaakte dat ouders na een eerste toets 30.000 euro compensatie zouden krijgen, liep het aantal aanmeldingen snel op: van 9200 naar 17800 in twee maanden tijd.

Begroting liep ook snel op
Om al die ouders te woord te staan en hun dossiers te beoordelen, waren er veel extra mensen nodig. En dat zie je terug op de begroting: in april 2021 stond de teller op ruim 1,7 miljard euro.

De maand erop besloot het kabinet ook private schulden van gedupeerden over te nemen, de geschatte kosten daarvoor waren toen nog bijna 370 miljoen. De totale begroting kwam dat jaar al uit op ruim 5 miljard euro.

Hoe de begroting voor de hersteloperatie afgelopen jaren opliep:



De jaren daarop breidde het aantal regelingen zich snel uit: gedupeerden konden bijvoorbeeld ook aanspraak maken op juridische bijstand en hulp uit de gemeente. Ook werd besloten dat ex-partners en 80.000 kinderen recht hebben op compensatie.

Intussen groeide de rij van ouders die in afwachting waren van de behandeling van hun dossiers. Tegelijkertijd werden er experimenten gestart om de afhandeling van immateriële schade te versnellen, onder meer door middel van een vaststellingsovereenkomst.

Driekwart extern personeel
Door al die maatregelen zijn er nog meer mensen gaan werken voor de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT), die de hersteloperatie uitvoert. Zo'n driekwart van hen is extern ingehuurd, wat gemiddeld twee keer zoveel kost als vast personeel.

Dat komt mede doordat medewerkers die betrokken waren bij de toeslagenaffaire in principe niet mogen werken binnen het UHT. Ook moesten er volgens het ministerie van Financiën snel mensen worden geregeld, waardoor externe inhuur voor de hand lag.



Allerlei organisaties en bedrijven zijn ingeschakeld om bij de uitvoering te helpen. Het gaat bijvoorbeeld om grote consultancybedrijven als Andersson Eiffers Felix en Boston Consulting Groep, maar ook om Stichting (Gelijk)waardig Herstel van prinses Laurentien. Die stichting ontving dit jaar 4,5 miljoen euro om een nieuwe regeling voor immateriële schade uit te voeren.

Al met al ging 30 procent van de uitgaven voor de hersteloperatie naar de apparaatskosten: de mensen die de uitvoering van de regelingen doen.

Dit zijn de belangrijkste kostenposten van de hersteloperatie.



Of 30 procent aan apparaatskosten veel is, is moeilijk te zeggen. "Het is in ieder geval niet gangbaar in het overheidswezen", zegt Jesse van der Geest, die onderzoek doet naar belastingen aan de Universiteit van Tilburg. "Gemiddeld gaat binnen de Rijksoverheid minder dan 5 procent van de totale uitgaven naar de uitvoering."

Volgens Van der Geest is de hersteloperatie eigenlijk niet goed te vergelijken met dat gemiddelde binnen de Rijksoverheid. Dat komt doordat andere regelingen, zoals de AOW, WW en de belastingheffing, veel simpeler zijn om uit te voeren.

"Hoe meer maatwerk je toepast, hoe duurder het wordt", zegt ook Maarten Allers, hoogleraar Economie van decentrale overheden. "Ook zorgen nieuwe regelingen voor meer kosten. Ook kost het meer als tijdens de uitvoering van een regeling er weer veranderingen worden doorgevoerd."

Dat 30 procent van alle kosten naar uitvoering is gegaan, verbaast de experts dan ook niet. Wel zijn de kosten voor de externe inhuur relatief hoog geweest. "Hoewel enige externe inhuur mij logisch lijkt gezien de complexiteit, had het waarschijnlijk wel goedkoper gekund als er meer vast personeel was geweest", zegt Van der Geest.

Tot nu toe hebben 67.584 ouders zich gemeld, het definitieve aantal wordt later bekendgemaakt. Een meerderheid van de Tweede Kamer vroeg nog om het loket langer open te houden, maar dat was volgens staatssecretaris De Vries geen optie. Volgens haar zou de uitvoering van de hersteloperatie nog meer in de knel komen en andere ouders langer moeten wachten. Alleen in uitzonderlijke gevallen kunnen mensen zich nog melden.