Kamer eist compensatie voor slachtoffers zwarte lijsten fiscus

De harde en discriminerende fraudeaanpak die heeft geleid tot het toeslagenschandaal, baart de Tweede Kamer ook richting de toekomst zorgen. Kamerleden vrezen dat er achter de affaire een ’nog groter schandaal’ tevoorschijn komt en zetten demissionair staatssecretaris Vijlbrief (Financiën) vast aan het werk: er moet compensatie komen voor de schade van mensen die door de Belastingdienst onterecht op een zwarte lijst zijn gezet.


Demissionair staatssecretaris Vijlbrief (Financiën) sluit niet uit dat het kabinet nog meer mensen moet compenseren.

„Het lijkt erop dat er nog flink wat kasten gesloten zijn”, zegt CDA-Kamerlid Omtzigt maandagmiddag als de Kamer debatteert over de fraudeopsporing van en het gebruik van de tweede nationaliteit door de Belastingdienst. Uit die kasten bij de fiscus vallen al tijden om de haverklap lijken, bijvoorbeeld in de vorm van het gebruik van allerlei zwarte lijsten. Of het rondslingeren van gegevens, waarop ook de tweede nationaliteit van mensen staat.

„Komt er achter de toeslagenaffaire een veel groter schandaal vandaan?”, vraagt D66-Kamerlid Van Weyenberg zich dan ook af. „Hebben we nou het beeld scherp of hoor ik over een maand weer dat er nog drie systemen open staan”, verwijst hij naar allerlei varianten op de zwarte lijsten waarvan het bestaan onlangs bekend werd.

Fraude Signalerings Voorziening (FSV)
De bekendste daarvan is de Fraude Signalerings Voorziening (FSV), waarin honderdduizenden burgers zijn opgenomen. Een vermelding op de lijst, die in strijd is met privacywetgeving, betekende een stempel als potentieel fraudeur. „Een uiterst pijnlijk dossier”, sombert SP-Kamerlid Leijten, die zich er woest over maakt dat het onduidelijk is hoeveel mensen op die lijst het predicaat ’opzet/grove schuld’ kregen, een zeer ingrijpend fraudeursstempel.

De FSV is lang niet de enige zwarte lijst, tot frustratie van Omtzigt die eerder van het kabinet te horen kreeg dat er niet meer lijsten zijn. „Het blijken er 211 te zijn”, zegt hij maandag gefrustreerd. De CDA’er, en met hem collega’s van onder meer VVD en PvdA, vreest dat er nog meer ellende tevoorschijn komt.

Omtzigt vindt het ook niet kunnen dat het kabinet er maanden over doet om mensen die op de FSV-lijst staan daarover te informeren. Vijlbrief zegt in het debat toe daar meer haast mee te maken.

Daarmee is de koek voor de staatssecretaris nog niet op. Onder aanvoering van GL-Kamerlid Snels dwingt een ruime Kamermeerderheid compensatie af voor mensen die schade hebben geleden omdat ze onterecht op zo’n zwarte lijst hebben gestaan. Vijlbrief heeft eerder in het debat al laten vallen dat het zo ver kan komen: „Daar kan compensatie bij horen, maar we willen eerst goed uitzoeken wat er gebeurd is.” Het kabinet trekt de komende jaren al miljarden euro’s uit om toeslagenouders te compenseren en hun schulden kwijt te schelden.

Tweede nationaliteit registreren
Het debat over discriminatie door de fiscus ontaardt vooral in ophef over een plan van PVV-Kamerlid De Jong. Hij pleit ervoor om de tweede nationaliteit van mensen te registreren. Niet om standaard te gebruiken, stelt hij, maar pas om te gebruiken als er ’binnen een bepaalde groep’ veel fraude wordt gepleegd.

Het zorgt voor wrevel in de Kamer. „Wil meneer De Jong dat de Belastingdienst weer gaat discrimineren?”, vraagt Denk-Kamerlid Azarkan. Volgens D66-Kamerlid Van Weyenberg is de kern van het PVV-plan ’ongelijke behandeling, oneerlijke behandeling en discriminatie’. Ook PvdA’er Nijboer spreekt van discriminatie: „En daar staat de heer De Jong voor.” De PVV’er sist hem toe: „Dat is zo smerig.”

Europarlementariër D66 wil strafprocedure tegen Nederland om toeslagenaffaire

D66-Europarlementariër Samira Rafaela wil dat de Europese Commissie een strafprocedure begint tegen Nederland vanwege de toeslagenaffaire. Volgens haar is het ‘institutioneel racisme’ dat in die affaire naar boven kwam in strijd met Europese wetten en verdragen.

Drie Eurocommissarissen hebben een brief ontvangen die hen oproept om ‘te evalueren’ of er een strafprocedure moet worden aangespannen tegen Nederland vanwege ‘een potentiële schending van EU-wetgeving’. De afzender van het stuk aan de commissarissen voor Gelijkheid, Justitie en Waarden en Transparantie is Samira Rafaela, D66-Europarlementariër, die de brief stuurde namens Ardi, de antiracismegroep in het Europees Parlement en drie Nederlandse antidiscriminatieorganisaties. “Ik wil dat Nederland op de vingers wordt getikt en de consequenties ervaart.”

Aanleiding is de toeslagenaffaire, waarbij de Belastingdienst jarenlang duizenden ouders ten onrechte aanmerkte als fraudeur. Zij moesten ontvangen toeslagen terugbetalen, met grote financiële problemen tot gevolg. De parlementaire commissie die de affaire onderzocht, stelde in december dat de ouders ‘ongekend onrecht’ is aangedaan en dat de ‘grondbeginselen van de rechtsstaat’ werden geschonden.

Vaak controleerde de Belastingdienst extra bij mensen met een tweede nationaliteit, terwijl de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) vorig jaar concludeerde dat nationaliteit geen rol mag spelen bij het beoordelen van een aanvraag voor kinderopvangtoeslag. Door die gegevens op te nemen handelde de Belastingdienst volgens de AP onrechtmatig en discriminerend.

Harde conclusies
Er lopen nog onderzoeken naar discriminatie bij de Belastingdienst. Op de uitkomsten daarvan wilde Rafaela niet wachten. “Het bewijs dat er nu ligt, ook de harde conclusies in het eindrapport van de parlementaire ondervragingscommissie, is duidelijk genoeg.” In dat eindrapport komen de woorden discriminatie of racisme echter niet voor. Toch spreekt Rafaela van ‘institutioneel racisme’. “Dat is niet alleen in strijd met artikel 1 van onze Grondwet, maar ook in strijd met EU-verdragen en -regels.”

Tegen lidstaten van de Europese Unie die de Europese regels niet naleven, kan de Europese Commissie een soort strafprocedure starten. Deze zogeheten inbreukprocedure is een fors middel om af te dwingen dat een land zich alsnog houdt aan Europese wetten. “Ik wil voor het maximale gaan,” aldus Rafaela.

Het is opvallend dat een Europarlementariër oproept tot zo’n zaak tegen het eigen land. Ook omdat Nederland al aan de Raad van Europa heeft gevraagd om onderzoek te doen naar wat er allemaal mis is gegaan bij hoe burgers hier door de overheid zijn behandeld.

Dat haar eigen partij D66 medeverantwoordelijk is, ziet Rafaela niet als een beletsel. Tijdens de kabinetsperiode van Rutte III, waarin partijleider Sigrid Kaag minister is, kon het schandaal voortduren en kwam de omvang ervan aan het licht. De partijtop is vooraf niet op de hoogte gesteld dat Rafaela haar brief zou sturen.

“Als politica en gezien mijn eigen ervaringen met discriminatie vind ik het onuitstaanbaar dat mijn eigen lidstaat zich hier schuldig aan maakt.” Ze heeft zich de toeslagenaffaire ‘erg aangetrokken’. “Dat geldt ook voor mijn partij. Juist omdat het om Nederland gaat, vond ik dat ik dit moest doen.” Voor de D66-politica gaf de doorslag dat niemand bij de Belastingdienst vervolgd zou worden. Met een eventuele inbreukprocedure wil ze ‘alles uit de kast halen’ om de pijn van ouders te erkennen en zulk ‘onrecht’ in de toekomst voorkomen.

Toekomstige generaties
De namen van antidiscriminatieorganisaties DeGoede­Zaak, S.P.E.A.K. en Controle Alt Delete staan ook onder de brief, mede om onrecht Europees een gezicht te geven. “We zien dat bij de overheid het besef nog niet is ingedaald dat instanties die werken met risicoprofielen die nationaliteit of etniciteit bevatten, discrimineren,” zegt Dionne Abdoelhafiezkhan van Controle Alt Delete.

Hajar Fallah van S.P.E.A.K. stelt dat dit ook een signaal moet zijn om ‘toekomstige generaties niet buiten te sluiten’. “Vooral met de komst van kunstmatige intelligentie is het noodzakelijk om etniciteit en afkomst uit de risicoprofielen te halen om dit aangrijpende onrecht te voorkomen.”

De Europese Commissie start vaker inbreukprocedures tegen landen om hen te dwingen EU-regels na te leven. Ook tegen Nederland begon het in 2019 zestien keer zo’n procedure, becijferde kenniscentrum Europa Decentraal. Meestal hebben die te maken met overtredingen van de regels voor interne markt, vervoer of milieuregels.

Het bekendste voorbeeld van zulke zaken zijn procedures die recent zijn aangespannen tegen Polen en Hongarije. In die landen wordt aan de onafhankelijkheid van de rechtspraak getornd, staat de persvrijheid onder druk en worden rechten van lhbtq’s ingeperkt. Rafaela: “Als die landen moeten stoppen met discriminatie, moet Nederland dat ook doen. Als er één lidstaat is die het goede voorbeeld moet geven, is dat Nederland. Laten we eerlijk zijn: het ís ook zo dat we onze zaakjes niet goed op orde hadden.”


Samira Rafaela, voor D66 sinds 2019 lid van het Europees Parlement. © Sander de Wilde

RIJK BETAALT ZICH ARM AAN 'ZWARTE LIJSTEN'

Na de toeslagenaffaire moet het kabinet moet opnieuw diep in de buidel tasten, nu voor slachtoffers van 'zwarte lijsten' van de Belastingdienst. Het gaat om geheime fraudelijsten bij de inkomstenbelasting. De Tweede Kamer gaf gisteren – in een debat met staatssecretaris Vijlbrief – brede steun aan een motie. Maar de frustratie blijft: Vijlbrief kan nog steeds niet aangeven welke informatie met welke instantie is gedeeld.'

Mensen die gewoon belasting betalen, maar ook rechtspersonen kwamen op een zwarte lijst. En daarbij kan het volgens GroenLinks-Kamerlid Bart Snels ook gaan om zzp'ers en mkb'ers. We weten zelfs niet precies hoeveel mensen en rechtspersonen erop staan, maar het gaat om ten minste 150.000 mensen die werden gezien als fraudeur of als mogelijk fraudeur, zonder dat ze het wisten.' Vijlbrief zegde toe dat hij iedereen een brief schrijft die op die lijst staat.

Het debat en de motie gingen vooral om het in kaart brengen van de schade die mensen uiteindelijk van hebben ondervonden, onder meer doordat informatie met andere instanties gedeeld zijn. 'Daar zijn signalen van, maar ook daar kon de staatssecretaris nog niets over zeggen. Het lijkt erop dat deze zwarte lijst een rol heeft gespeeld bij het niet lukken van het beginnen van een bedrijf, het huren van een woning bij een woningcorporatie of aanvragen van een uitkering.'

Snels vreest dat nog altijd niet alle misstanden duidelijk zijn. Hij vreest dat de zwarte lijsten inmiddels al zijn doorgesijpeld naar instanties waar ze niet thuishoren. 'GroenLinks steunt de inzet van de SP dat het tijd wordt voor een parlementaire enquête. Die moet wat ons betreft niet alleen gaan over de Belastingdienst, maar breder, over het fraude- en incassobeleid bij de overheid. En zeker ook kijken naar de sociale zekerheid, waar de uitvoering van beleid ook onzorgvuldig is.'

Mooi op tijd. Die is toch zo ongeveer voorbij? Kabinet is gevallen, ouders een zak geld.

moet het kabinet moet opnieuw diep in de buidel tasten

Mensen die gewoon belasting betalen,

Belastingdienst voldoet pas in 2024 volledig aan privacywet

De Belastingdienst voldoet pas in 2024 volledig aan de privacywet. Staatssecretaris Hans Vijlbrief zei dat het nog jaren gaat duren voordat alle applicaties voldoen aan de eisen van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), en dat er nog veel werk te doen is.

Vijlbrief zei dat in een debat in de Tweede Kamer rondom de toeslagenaffaire. Hij reageerde daarmee op vragen van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Die wilde weten welke wetten de Belastingdienst overtrad tijdens de toeslagenaffaire. Vijlbrief meldde daarop dat de Belastingdienst ruim 900 applicaties gebruikt en dat het daarom ‘een bulk werk is’ om die allemaal volledig aan de privacy-eisen te laten voldoen.

De AVG werd in mei 2018 actief, maar toen al bleek dat de fiscus niet aan de privacywet voldeed. Dat was medio 2019 nog steeds niet het geval. Het grootste probleem zat toen al in de opslag van oude persoonsgegevens waarvan het lang duurde die te verwijderen. De Belastingdienst zei honderden miljoenen documenten te hebben die nog moesten worden vernietigd en dat dat meer tijd zou kosten dan aanvankelijk werd gedacht. In 2019 presenteerde toenmalig staatssecretaris Menno Snel een actieplan voor wanneer de fiscus alsnog aan de AVG zou voldoen. Nu blijkt dat het nog tot 2024 gaat duren, veel langer dan aanvankelijk gepland.

Toen de toeslagenaffaire deze zomer aan het licht kwam, concludeerde de Autoriteit Persoonsgegevens al dat de Belastingdienst in zware overtreding van de privacywet was door de nationaliteit van kinderopvangtoeslagontvangers te registreren.

De Belastingdienst zei honderden miljoenen documenten te hebben die nog moesten worden vernietigd en dat dat meer tijd zou kosten dan aanvankelijk werd gedacht.

Er wordt ze constant onrecht aangedaan en ze vinden dat allemaal prima.

Belastingdienst voldoet pas in 2024 volledig aan privacywet

Tachtig slachtoffers van toeslagenaffaire doen aangifte tegen premier Rutte

Tachtig slachtoffers van de kinderopvangtoeslagaffaire hebben aangifte gedaan tegen demissionair premier Mark Rutte. Het gaat daarbij om drie ambtsmisdrijven, zegt hun advocaat Vasco Groeneveld woensdag. Vorige maand deed Groeneveld namens een groep gedupeerden al aangifte tegen vijf (oud-)bewindslieden.

De raadsman vond het toen te vroeg om ook de minister-president in de aangifte te betrekken. "Daarna is er nieuwe, belastende informatie bij gekomen over, zoals voormalig minister van Sociale Zaken Asscher het noemde, 'de onrechtmatige jacht door de Belastingdienst op duizenden gezinnen'", aldus Groeneveld.

Volgens Groeneveld heeft Rutte tijdens het Kamerdebat over de affaire op 19 januari gezegd dat het kabinet vanaf mei/juni 2019 wist hoe groot en omvangrijk de problematiek was. "Dat betekent: vele duizenden gedupeerden. De premier erkende ook dat hij vanaf die tijd 'direct betrokken' was bij het dossier. Bij de parlementaire ondervragingscommissie bleef hij hier nog vaag over."

Groeneveld: "Uit nieuw vrijgegeven stukken blijkt dat de premier sinds mei 2019 heeft meebeslist over de te nemen stappen. Toch is het illegale invorderen door de Belastingdienst doorgegaan tot november 2019 of langer. Ook was hij al in het najaar van 2018 op de hoogte van misstanden bij de afdeling Toeslagen. Hij werd toen voorbereid op lastige vragen van de pers."

Gedupeerden: Rutte was op de hoogte van schenden wet
Volgens de aangevers heeft Rutte beschikkingen laten bestaan terwijl hij wist dat de wet werd geschonden. Daarnaast heeft hij opzettelijk of door grove schuld nagelaten wetten uit te voeren, menen ze.

"Rutte heeft niet ingegrepen toen mijn cliënten ambtelijk werden opgejaagd en beroofd", zegt Groeneveld. "De schending van de rechtsorde door de overheid is ongekend in de moderne Nederlandse geschiedenis. Voor zulke ernstige gevallen heeft de wetgever ambtsmisdrijven in het Wetboek van Strafrecht opgenomen."

Aangifte tegen Rutte is aanvulling op eerdere aangifte
Groeneveld deed op 12 januari aangifte tegen de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Daarnaast werden voormalig staatssecretaris van Financiën Menno Snel en oud-minister Lodewijk Asscher in die aangifte betrokken.

De aangifte tegen Rutte is een aanvulling op de eerder gedane aangifte. In de aanvulling zijn ook de verdenkingen tegen Hoekstra en Snel uitgebreid met zogeheten opzetdelicten, waarin niet alleen sprake is van schuld, maar ook van opzet.

In de toeslagenaffaire werden ouders ten onrechte aangemerkt als fraudeurs. Duizenden van hen kwamen daardoor in grote financiële en persoonlijke problemen. De kwestie leidde vorige maand tot het aftreden van het kabinet.

Fiscus gaat handmatig 400.000 oude belastingbesluiten beoordelen

De Belastingdienst gaat, met behulp van een externe partij, 400.000 oude belastingbesluiten doorzoeken en beoordelen. Dat gebeurt in eerste instantie handmatig, meldt staatssecretaris Hans Vijlbrief (Belastingdienst) aan de Tweede Kamer. Het gaat om verzoeken tot betalingsregelingen voor mensen die een belastingschuld hadden.

Vijlbrief meldde de Tweede Kamer vorige week dat de Belastingdienst ook bij de inkomstenbelasting, net als in de toeslagenaffaire, mensen jarenlang te makkelijk het stempel van fraudeur heeft opgeplakt. Zij belandden al bij het geringste vermoeden van fraude in een speciaal registratiesysteem, zonder het zelf te weten.

Van mensen met zo’n aantekening werd “zonder inhoudelijke toetsing” aangenomen dat zij “niet te goeder trouw” waren. Zij kregen bij een belasting- of toeslagenschuld van 10.000 euro of meer, geen betalingsregeling. Vijlbrief noemt die gang van zaken “onacceptabel”.

Vijlbrief wil erachter komen wie op deze manier is behandeld en om hoeveel mensen het gaat, te meer omdat de Kamer slachtoffers van deze werkwijze mogelijk wil compenseren. Maar “er is tot nu toe geen manier gevonden om een geautomatiseerde selectie te maken waardoor de groep burgers van wie hun verzoek op een onacceptabele manier is afgewezen met een druk op de knop zichtbaar wordt”, schrijft Vijlbrief. “Hoewel daar nog wel aan gewerkt wordt, willen wij daar niet op wachten.”

Daarom gaat de fiscus in eerste instantie handmatig op zoek. Dit zal naar verwachting tot eind juni duren. Er wordt gezocht naar afgewezen verzoeken tot schuldsanering, en het gaat om een schuld van zeker 10.000 euro. Daarnaast wordt gekeken of mensen in het speciale registratiesysteem zijn gezet, en of ze van ernstige nalatigheid of sjoemelen met de belasting- of toeslagenformulieren worden beschuldigd.

Dat gaat maanden duren.

De Belastingdienst gaat, met behulp van een externe partij

Grote zorgen in Kamer: is Belastingdienst wel klaar voor hersteloperatie Toeslagen?

Het kabinet stapte er half januari om op, er werden excuses gemaakt om het grote onrecht, en er zou een grote compensatieoperatie op touw worden gezet om getroffen ouders te compenseren. Maar met die hersteloperatie loopt het niet goed, concludeert de Kamer in een fel debat met de demissionaire staatssecretaris Van Huffelen.

Minder dan 1000 van de 29.000 ouders die in de eerste ronde recht hebben op een tegemoetkoming hebben volgens CDA-Kamerlid Omtzigt daadwerkelijk iets ontvangen. "Ouders worden met de dag zieker en meer onzeker", zei SP-Kamerlid Leijten. PVV-Kamerlid Mulder hekelt het dat "de totale omvang van de groep ouders nog altijd niet duidelijk is". Volgens het kabinet hebben zich nu 20.000 ouders gemeld, maar kunnen het er veel meer worden.

SGP-Kamerlid Stoffer ziet ook leed bij de Belastingdienst zelf: hij krijgt signalen dat ambtenaren zich ernstig in de steek gelaten voelen door de top van de dienst.

SP-Kamerlid Leijten heeft er geen vertrouwen meer in dat de Belastingdienst het compensatietraject goed zal afronden: zij pleit ervoor dat de dienst uit het traject gaat. De overheid heeft schuld erkend, zo zegt Leijten, maar alle miljoenen die er uitgegeven zijn aan accountancy, rapporten en wat al niet meer, hebben ouders helemaal niet geholpen. Ook 50Plus vraagt zich af of de dienst het herstelproject wel aankan.

In de toeslagenaffaire werden duizenden ouders onterecht als fraudeurs bestempeld. Hun toeslagen werden stopgezet, ze moesten duizenden euro's terugbetalen. Veel ouders kregen grote financiële en psychische problemen. De zaak kwam aan het licht door publicaties van Trouw en RTL Nieuws.

Ouders die zich voor 15 februari- volgende week maandag- zouden melden zouden voor 1 mei de eerste compensatie moeten ontvangen. Maar het is de vraag of dat gehaald wordt. "Het zijn beloftes waar ik simpelweg niets van geloof", zei PvdA-Kamerlid Kuijken. "Er is nog geen begin van een tijdpad." Eerder beloofde het kabinet zo snel mogelijk alle ouders die bekend zijn 30.000 euro uit te keren. De Kamer nam een wet aan om die hulp op gang te krijgen.

Volgens staatssecretaris Van Huffelen is dat tijdpad er wel, maar is het ook van "groot belang" dat ouders, samen met hun zaakbehandelaar, "tijd en ruimte" krijgen om alles goed op een rij te zetten. Het gaat volgens haar niet alleen om snelheid, maar ook om zorgvuldigheid. Die uitleg kwam haar op een boze uitval van SP-Kamerlid Leijten te staan. De Kamer heeft volgens Leijten onder druk een wet aangenomen, maar "staat nu naar een moeras te staren". Volgens Leijten is er "meer geld naar interne checks gegaan dan naar ouders". Ze vindt dat "echt niet kunnen".

Van Huffelen erkende dat er al meermalen is aangegeven dat we "in de organisatie dingen beter kunnen doen" maar zei dat mensen ook hard werken en dat goed de tijd nemen ook van belang is. "We gaan ervan uit dat we een heel eind komen voor 1 mei", aldus Van Huffelen.

Schuldeisers
Als ouders geld ontvangen is het volgens de Kamer ook nog maar de vraag of ze wel echt geholpen zijn: mogelijk staan er direct schuldeisers op de stoep. De politiek sprak af alle publieke schulden kwijt te schelden maar voor private schuldeisers geldt dat niet. VVD en D66 stellen daarom voor dat er een jaar een soort pauzeregeling komt waarbij private schuldeisers niet bij de gedupeerden aan mogen kloppen. Maar het is de vraag of dat juridisch kan. Van Huffelen zei dat ze samen met private partijen wil kijken naar wat er mogelijk is maar sprak van een "enorme uitdaging" omdat het om veel ouders gaat en ernstige problematiek.

Partijen in de Kamer noemen het verder ronduit ergerlijk dat de Belastingdienst geen overzicht lijkt te hebben van wie nu het zwaarst getroffen zijn. CDA-Kamerlid Omtzigt, die zich samen met SP-Kamerlid Leijten al jarenlang inzet om de ouders te helpen en stukken boven tafel te krijgen, maakt zich daar grote zorgen over.

"Een gezin met een schuld van 87 euro krijgt nu in principe dezelfde 30.000 euro als een gezin dat met 60.000 euro diep in de schulden zit." Omtzigt vraagt zich af hoe om te gaan met deze verschillen en hoe geregeld kan worden dat de zwaarst getroffenen snel de juiste hulp krijgen. Ook noemt hij het onbegrijpelijk dat de beloofde lijst met een overzicht van onrechtmatigheden er nog steeds niet is. Daar is al meermalen door de Kamer om gevraagd, verzucht Omtzigt. "Het kan niet waar wezen dat die lijst er weer niet is. Waarvoor zit ik hier dan? Zo blijven we constant heen en weer rijden met een treintje."

Slachtoffers toeslagenaffaire jarenlang rechtsbijstand geweigerd: 'Grof schandaal'

Gedupeerden van de toeslagenaffaire demonstreren.

Tweede Kamerleden willen duidelijkheid van het kabinet over het jarenlang weigeren van subsidie voor rechtsbijstand voor gedupeerden van de toeslagenaffaire. Slachtoffers stonden daardoor alleen in hun strijd tegen de Belastingdienst. "Ze hadden geen schijn van kans", zegt Reinier Feiner, voorzitter van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland.

Slachtoffers in de toeslagenaffaire werden onterecht verdacht van fraude met kinderopvangtoeslag. Daardoor eiste de Belastingdienst, verantwoordelijk voor de uitkering van de toeslagen, geld terug van de ouders. Dat ging vaak om duizenden, soms zelfs om tienduizenden euro's. De ouders kwamen in grote problemen.
Zelf afhandelen

Als ze aanklopten voor hulp bij het juridisch loket met gesubsidieerde advocaten werden hun verzoeken afgewezen. Die advocaten kregen geen vergoeding voor het helpen van mensen met juridische conflicten met de Belastingdienst. Een enkeling had het geluk dat een advocaat de zaak dan toch aanpakte.

Er werd van uitgegaan dat burgers hun geschillen met de Belastingdienst zelf konden afhandelen. Wie geen geld had voor een advocaat, had dus pech. Dubbel pech in het geval van de slachtoffers van de toeslagenaffaire: zij hadden juist hun laatste geld overgemaakt aan diezelfde Belastingdienst.
Miniatuurvoorbeeld Lees ook:
Na alle gebroken beloften eisen ouders Toeslagenaffaire nu daden

De Vereniging Sociale Advocatuur Nederland deed kortgeleden een oproep aan haar leden om het weigeren van subsidie voor rechtsbijstand te melden. De meldingen stroomden binnen, zegt voorzitter Reinier Feiner.
'Zoek het zelf maar uit'

"Voor ons is heel stuitend dat in die toeslagenaffaire misschien wel tegen duizenden slachtoffers van de overheid is gezegd: procedures tegen de Belastingdienst, dat kunt u zelf wel." Hij wijst erop dat sociale advocaten alleen gratis hulp mochten bieden of subsidie moesten terugbetalen.

ChristenUnie-Kamerlid Stieneke van der Graaf wijst er op dat slachtoffers juist in het begin van een zaak een advocaat nodig hebben. "Zaken tegen de Belastingdienst zijn per definitie ingewikkeld. De overheid zei eigenlijk: zoek het zelf maar uit."

Van der Graaf is verontwaardigd en wil duidelijkheid van het kabinet waarom hiertoe is besloten. "Het is belangrijk dat de onderste steen bovenkomt. Hier is mensen heel erg onrecht aangedaan. Dat had misschien voorkomen kunnen worden."
'Machtsmisbruik en sabotage'

SP-Kamerlid Michiel van Nispen noemt het 'een grof schandaal'. "Hoe diep is deze beerput? Het gaat om mensen die het slachtoffer zijn van een overheid die hen vermorzelde en die mensen zochten daar hulp bij van een advocaat. Wat doet dan die overheid die die mensen aan het duperen was? Die houdt gewoon die advocaten bij hen weg. Dat is een vorm van machtsmisbruik en sabotage van de rechtshulp die mensen op dat moment zo hard nodig hadden."

Van Nispen: "Als mensen hun recht niet meer kunnen halen, dan blijft onrecht bestaan. En dat is hier gebeurd."

Grote meerderheid Tweede Kamer stemt toch in met parlementaire enquête naar toeslagenaffaire

Nu ook het CDA om is, stemt een ruime meerderheid van de Tweede Kamer vandaag in met het SP-voorstel om een parlementaire enquête naar de toeslagenaffaire te houden. Daarmee zet het parlement zijn zwaarste middel in om de waarheid boven tafel te krijgen over burgers die vermorzeld worden door overheidsdiensten.

,,Het is een onvermijdelijke stap,’’ zegt Leijten. ,,De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) heeft lang niet alles onderzocht. Er moet ook gekeken worden naar het onrechtmatig selecteren op nationaliteit en fraudeopsporing door andere overheidsdiensten. Maar ook naar de Tweede Kamer.’’ Voor de zomer van 2022 moeten alle openbare verhoren worden gehouden die het fundament vormen voor de parlementaire enquête.

Leijten wil ‘geen krappe meerderheid’ maar wenst dat deze parlementaire enquête ‘breed gedragen’ wordt. Nu het CDA aan boord is gekomen, is dat het geval. Voorstander zijn nu CDA, PvdA, GroenLinks, D66, SP, ChristenUnie, Denk, 50plus, Henk Krol en Femke Merel Van Kooten-Arissen. Onduidelijk is of de VVD nog zal voor stemmen.

Moeizaam
De moeizame totstandkoming van de ruime meerderheid voor deze enquête heeft volgens parlementariërs van diverse fracties te maken met de oplopende druk die komende kabinetsperiode op de Tweede Kamer komt. Er zullen dan vrijwel zeker nóg twee zware parlementaire enquêtes op stapel staan die het overheidsbeleid evalueren.. De ene gaat over de gaswinning in Groningen. De andere waartoe nog niet is besloten, zal naar men verwacht over het coronabeleid van dit kabinet gaan.

De Tweede Kamer gaat bij deze parlementaire enquête ook in de spiegel kijken. Het is immers de Tweede Kamer zelf die aandrong op fraudejacht naar burgers die later in de problemen kwamen. ,,Het gaat erom dat we de systemen blootleggen die van burgers die een foutje maken meteen fraudeurs maken,’’ zegt Leijten. ,,Dat gaat dus niet alleen over de belastingdienst, maar gaat ook over andere uitvoeringsorganisaties. En hoe persoonsgegevens zijn gedeeld met andere overheidsdiensten. Welke andere risicoselectie er naast de nationaliteit is gemaakt.’’

Het eerdere onderzoek van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag was er de oorzaak van dat het derde kabinet Rutte ten val kwam.

Met een druk op de knop werden deze mensen als fraudeur geclassificeerd, maar nu moet alles handmatig gecontroleerd gaan worden. Dat gaat maanden duren.

Overheidsorganisaties worstelen met kwijtschelden schulden in toeslagenaffaire

Alle gedupeerden van de toeslagenaffaire hoeven hun schulden bij overheidsinstanties niet meer terug te betalen, zo beloofde staatssecretaris Van Huffelen. Maar een maand na die toezegging blijkt de schuldenproblematiek ook voor overheden in de praktijk weerbarstig.

Zo willen gemeentes de schulden alleen kwijtschelden als aan een aantal strikte voorwaarden is voldaan, zo werd afgelopen vrijdag besloten op een bestuursvergadering van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). De belangrijkste reden: er ligt nog steeds geen oplossing voor de private schulden die gedupeerden hebben.

"Wij willen hen heel graag helpen, maar voor ons is het een voorwaarde dat er eerst afspraken met private schuldeisers komen. Anders staan de incassobureaus alsnog in de rij en heeft het geen zin", zegt Peter Heijkoop, bestuurslid bij VNG en wethouder in Dordrecht. "Dit had wat ons betreft eigenlijk al geregeld moeten zijn."

30.000 euro
Door afspraken met schuldeisers te maken, moet voorkomen worden dat de getroffen ouders, die allemaal ten minste 30.000 euro krijgen van het kabinet, een groot deel van dat bedrag weer moeten inleveren.

Van Huffelen is sinds enkele weken in gesprek met private schuldeisers, zoals energieleveranciers, zorgverzekeraars, woningcorporaties en verzekeraars. Volgens het ministerie van Financiën verlopen de gesprekken "constructief". Van Huffelen laat weten dat ze in de komende weken afspraken met hen hoopt te maken.

De Tweede Kamer wil dat de overheid private schulden overneemt als de betrokken partijen dat niet zelf doen. Drie weken geleden stemde een meerderheid voor een motie die daartoe oproept.

Intussen heeft het ministerie van Financiën een adempauze ingesteld: gedupeerden die de 30.000 euro schadevergoeding krijgen, kunnen een jaar lang niet benaderd worden door schuldeisers. Daardoor is er volgens het ministerie van Financiën nu wat langer de tijd om afspraken te maken met private schuldeisers.

Plaatselijke loodgieter
Een andere voorwaarde van de gemeentes is dat zij gecompenseerd worden voor de schulden die zij kwijtschelden, dat gaat naar schatting om miljoenen. Ook moet er een fonds komen voor kleine private schuldeisers. "Denk hierbij aan de fietsenmaker om de hoek of de plaatselijke loodgieter", zegt Heijkoop. "Ook zij hebben recht op hun geld."

Na lang aandringen kunnen gemeentes nu bij de contactgegevens van gedupeerden, maar dit lost volgens VNG nog niet het volledige probleem op. "We mogen deze gedupeerden alleen bellen met de vraag of ze hulp willen", legt Heijkoop uit. "Maar we mogen vanwege de privacywet de gegevens niet gebruiken om te controleren of ze ook schulden bij ons hebben."

En dat leidt tot ongewenste situaties, vindt de VNG. "Het kan dus zijn dat we gedupeerden bellen om te helpen en dat ze op hetzelfde moment een rekening van de gemeentelijke belastingen op de deurmat krijgen", zegt Heijkoop. "Hiervoor hebben we de staatssecretaris om een oplossing gevraagd."

Het is nog niet zeker of er een streep gaat door achterstanden met de waterschapbelastingen. De Unie van Waterschappen moet hierover nog beslissen, dat gebeurt tijdens een commissievergadering op 26 februari.

Ook bij het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB), dat boetes int, ligt nog geen kant-en-klaar plan. Het is nog niet duidelijk welke boetes precies worden geschrapt en in hoeverre er maatwerk moet worden toegepast. In de tussentijd stuurt het CJIB geen aanmaningen of deurwaarders naar mensen die op de lijst met gedupeerden staan.

De Belastingdienst heeft, naast met het CJIB, ook de gegevens van gedupeerde ouders gedeeld met het UWV, SVB, en DUO. Het gaat om een groep van circa 20.000 ouders. Die gebruiken deze organisaties om de lopende incasso bij deze ouders te pauzeren.

Misbruik
Het ministerie van Financiën laat weten dat de schulden definitief worden kwijtgescholden op het moment dat zeker is dat iemand gedupeerd is. "Hoe dat er precies technisch uit gaat zien, moet nog worden uitgewerkt", laat een woordvoerder weten. Schulden die zijn ontstaan door misbruik zullen niet worden kwijtgescholden. Hetzelfde geldt voor strafrechtelijke boetes, bijvoorbeeld voor winkeldiefstal en mishandeling.

Op dit moment zijn 470 ouders na een lichte toets uitbetaald. Bij hoeveel van hen de schulden op dit moment zijn kwijtgescholden, is onduidelijk. Volgens het ministerie hebben deze ouders niet echt te maken met schuldenproblematiek.

Belastingdienst weer in de fout: veel te veel toeslag voor arbeidsmigranten

De Belastingdienst keert al jaren duizenden euro's te veel uit aan arbeidsmigranten. Dat komt doordat de dienst de toeslagen toekent op basis van foute informatie in zijn eigen systemen. De Belastingdienst weet al zeker sinds 2016 van het probleem, maar heeft het nog steeds niet opgelost, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws.

Het probleem speelt rond het kindgebonden budget (KGB), dat wordt toegekend aan ouders met kinderen onder de 18 jaar. Vrijwel iedereen die in Nederland kinderbijslag ontvangt, krijgt die KGB-toeslag automatisch.

Alleenstaanden
De Belastingdienst blijkt arbeidsmigranten vaak onterecht te behandelen als alleenstaanden, en geeft ze daarom tot 3.240 euro meer kindgebonden budget. Maar arbeidsmigranten hebben vaak wel degelijk een partner in hun thuisland, en hebben dat ook aangegeven toen ze kinderbijslag aanvroegen bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

In 2020 kregen 15.000 mensen met een gezin in het buitenland kindgebonden budget. 5000 daarvan zouden volgens de Belastingdienst alleenstaande ouder zijn en kregen dus maximaal 3240 euro extra per jaar.

"De Nederlandse overheid is net Sinterklaas, zo makkelijk geeft ze geld weg", zegt Ewa Szalwinska. Ze heeft een administratiekantoor in Waddinxveen, AdviesPOL, dat vooral arbeidsmigranten helpt bij het invullen van belastingaangiftes en het aanvragen van toeslagen. Ze ergert zich eraan dat dit probleem al jarenlang voortduurt. "Dit komt heel regelmatig voor, ik heb bij mijn kantoor alleen al zeker over de honderd gevallen."

'Zal wel kloppen'
Szalwinska kan er met haar hoofd niet bij dat de ene overheidsdienst (SVB) alles weet over de gezinssituatie van arbeidsmigranten en dat de andere, de Belastingdienst, die informatie vervolgens niet gebruikt. "Ik kan mij voorstellen dat iemand die vanuit een ander land naar Nederland komt, kinderbijslag aanvraagt en vervolgens een extra bedrag aan toeslag krijgt uitbetaald, denkt: wat een leuk land. Het zal wel kloppen."

Daarnaast wil ze voorkomen dat haar klanten in financiële problemen komen als achteraf blijkt dat ze veel te veel geld hebben ontvangen en dan duizenden euro's moeten terugbetalen.

Nog eens acht andere administratiekantoren bevestigen tegenover RTL Nieuws dat getrouwde arbeidsmigranten een veel te hoog kindgebonden budget krijgen, terwijl ze wel de juiste gegevens over hun gezinssamenstelling hebben doorgegeven.

'50 procent aanvragen'
Dat is ook de ervaring van Daria Klamka van Neder-Tax en Danuta Schreuder van DS-Advies. Beide belastingadviesbureaus hebben voornamelijk Poolse klanten. Schreuder: "Bij 50 procent van alle aanvragen voor toeslagen gaat het mis. Dan geven we alle informatie door, zoals de huwelijksakte en het geboortebewijs van het kind, en geven we aan dat de vrouw in Polen woont en de man hier werkt. En toch verstrekt de Belastingdienst een veel te hoge toeslag."

"Als je de Belastingdienst belt om te zeggen dat deze persoon geen recht heeft op dat geld, word je niet geloofd", zegt Szalwinska. "We moeten elke keer bellen en bellen, en vaak lukt het dan nog niet." Danuta Schreuder heeft dezelfde ervaring: "Alles rechtzetten kost ongeveer een half jaar tijd. Wij moeten dit schriftelijk aangeven en vervolgens brief na brief sturen."

In een reactie laat de Belastingdienst weten inderdaad elk jaar 200 tot 250 verzoeken te krijgen om de extra hoge toeslag te laten stoppen.

Zes jaar lang
We spraken Chris (zijn echte naam is bekend bij de redactie), die zes jaar lang te veel kindgebonden budget heeft ontvangen. Volgens de Belastingdienst was hij alleenstaand, maar de Sociale Verzekeringsbank, waar hij de kinderbijslag had aangevraagd, wist dat hij getrouwd was. Toen Chris van zijn adviseur hoorde van de fout, trok hij aan de bel.

"Mijn administratiekantoor had meermalen gebeld met de Belastingdienst, maar die deed er niets aan, want ik kreeg nog steeds hetzelfde bedrag." In totaal heeft hij ongeveer 20.000 euro te veel gekregen, denkt hij. Inmiddels is de toeslag gestopt, maar dat gebeurde automatisch, omdat zijn kinderen inmiddels ouder dan 18 zijn.

De fout van de Belastingdienst kan jarenlang voortduren. De dienst komt pas zelf in actie als de partner van de arbeidsmigrant ook naar Nederland komt en zich hier bij een gemeente inschrijft. Dan gaat er een alarm af en moet het te veel ontvangen geld binnen twee jaar worden terugbetaald.

Terugbetalen
Dat zorgt voor problemen, zegt belastingadviseur Danuta Schreuder. "Want als je weinig inkomen hebt, twee kinderen, en moeder niet werkt, dan is het niet te doen om binnen twee jaar een paar duizend euro terug te betalen." Volgens haar zijn er dan ook steeds meer arbeidsmigranten die helemaal geen toeslagen meer willen, omdat het meer ellende oplevert dan gemak.

De Belastingdienst en de SVB weten al sinds 2016 van het probleem. In 2018 en in het voorjaar van 2019 werd opnieuw alarm geslagen. Destijds bleek dat vooral vluchtelingen hierdoor in de problemen kwamen. Zodra hun partner en kinderen zich bij hen in Nederland vestigden, ontdekte de Belastingdienst dat ze toch getrouwd waren en eiste de dienst het te veel ontvangen geld terug. Hierdoor raakten veel mensen in de schulden.

Beloofde oplossing blijft uit
Dat het probleem niet alleen bij vluchtelingen speelt, maar ook op grote schaal bij arbeidsmigranten uit EU-landen, was tot nu toe niet aan de Tweede Kamer gemeld. RTL Nieuws heeft documentatie ingezien van mensen die al sinds 2015 kindgebonden budget krijgen en bij wie de fout nog niet hersteld is. Ook zagen we een beschikking van december vorig jaar, waarin werd aangekondigd dat iemand die er geen recht op heeft ook in 2021 kindgebonden budget zal krijgen.

In december 2018 en mei 2019 beloofden de Belastingdienst en de SVB 'procesaanpassingen' te gaan doen, zodat 'de vaststelling van kindgebonden budget voor buitenlandgevallen structureel goed wordt ingericht'. In oktober van dat jaar schreef staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken dat het een complex probleem is en dat ze in het voorjaar van 2020 met een oplossing zou komen, maar die is er nog altijd niet.

In een reactie erkent de SVB dat 'niet-alleenstaande arbeidsmigranten al sinds 2016 een te hoog kindgebonden budget krijgen'. De dienst wijst naar de Belastingdienst: die is verantwoordelijk voor het vaststellen van de hoogte van het kindgebonden budget. De SVB schrijft dat wel is gewerkt aan een betere uitwisseling van gegevens tussen beide diensten, maar erkent dat het nog steeds fout gaat.

De Belastingdienst erkent dat dit probleem al jarenlang bestaat. De oorzaak is dat het hele proces van het toekennen van deze regeling geautomatiseerd is. Doordat van arbeidsmigranten de gegevens vaak niet compleet zijn, gaat het mis.

de lijst gaat maar door met fouten bij de belastingdienst.

De Belastingdienst weet al zeker sinds 2016 van het probleem, maar heeft het nog steeds niet opgelost,

Werkinstructies Belastingdienst / Vertrouwelijke stukken bevestigen: toeslagenschandaal veel groter



De omstreden werkwijze van de Belastingdienst is veel eerder begonnen dan tot nu toe bekend. Dat blijkt uit duizenden vertrouwelijke documenten van de afdeling Toeslagen die RTL Nieuws in handen kreeg.

Handleidingen, werkinstructies, Excelbestanden en verzonden brieven geven een onthullend inkijkje in de werkwijze van de fiscus. Lang is ervan uitgegaan dat de strikte handhaving van de regels en de harde fraudejacht het gevolg waren van de Bulgarenfraude in 2013. Maar deze praktijk bestond al veel langer.

Al vijftien jaar houden ambtenaren zich niet aan de wet bij terugvordering van toeslagen, blijkt uit de stukken die RTL Nieuws heeft ingezien. Kort na de invoering van het toeslagenstelsel worden al instructies opgesteld om bij twijfel toeslagen niet zomaar uit te keren. Dat gebeurt niet alleen met kinderopvangtoeslag, maar ook met zorgtoeslag, huurtoeslag en kindgebonden budget.

Uitsluitlijst
Een werkinstructie uit 2006 spreekt al over 'afwijkend behandelen' van mensen bij vermoedens van fraude. Zij komen op een zogenaamde 'uitsluitlijst'. Toeslagen worden dan stopgezet. 'Nihilstelling' heet dat in het jargon van de fiscus. Dit gebeurt op grote schaal, blijkt uit werkinstructies met de titel 'Massaal'. Volgens de Belastingdienst ging daar wel altijd een handmatige toets aan vooraf.

Volgens de Belastingdienst is het logisch dat dit gebeurde, gezien het grote aantal toeslagen dat werd uitgekeerd, en was het beleid erop gericht onbewuste of bewuste fouten bij aanvragen of wijzigingen van toeslagen te voorkomen. Daarom werd ook in de beginjaren al ingezet op massaal toezicht en fraudebestrijding.

'De Rechters'
De laatste jaren wordt de fraudejacht verder opgevoerd. Tussen de documenten zit een memo uit 2016 met de titel 'De Rechters'. In het stuk wordt geschetst hoe ambtenaren die zichzelf 'De Rechters' hebben gedoopt, gaan bepalen wie in de categorie 'hoog risico' valt en aan strengere controle wordt onderworpen.

Ook hier ontbreekt gedegen juridische grondslag en lijkt sprake van willekeur. De Belastingdienst zegt dat uiteindelijk niet is doorgegaan met deze manier van risicoselectie en dat de benaming 'De Rechters' met de kennis van nu 'een wat ongelukkige aanduiding' is.

Afwijkende behandeling
Heb je eenmaal het stempel fraudeur, dan kom je daar niet meer van af. In stukken uit 2007 wordt al gesproken over 'automatisch continueren van de afwijkende behandeling'. Met andere woorden: als je er eenmaal uit bent gepikt, blijft ook voor de jaren daarna een vinkje achter je naam staan. Bij elk volgend contact met de Belastingdienst gaat een alarmbelletje af en word je weer als fraudeur behandeld.

Mensen die op een uitsluitlijst belanden, worden daar niet van op de hoogte gesteld. In een werkinstructie uit 2010 wordt als reden aangevoerd 'dat de aanvragers zijn betrokken bij een fraudeonderzoek'. Omdat mensen niet weten dat ze als fraudeur te boek staan, kunnen ze zich ook niet verweren of hun onschuld bewijzen.

Ambtenaren worden geacht zich te houden aan het Handboek Toeslagen, waar alle relevante wetten en regels in staan over het al dan niet stopzetten van toeslagen. Daarnaast hanteert de afdeling Toeslagen ook werkinstructies en handleidingen, die vaak niet juridisch zijn getoetst. Eerder doken al tientallen van dit soort instructies op die in strijd waren met wet- en regelgeving. Nu blijkt dat het er veel meer zijn.

Zwarte lijsten
De Belastingdienst houdt ook zwarte lijsten bij van gastouderbureaus die worden verdacht van fraude, blijkt uit de stukken die RTL Nieuws heeft ingezien. Bureaus die op zo'n lijst belanden, wordt niet verteld dat ze extra onder de loep liggen.

Sommige bureaus overleven het jarenlange juridische gevecht dat volgt niet en gooien het bijltje erbij neer. Andere bureaus bestaan nog steeds en hebben jarenlang te maken gehad met dit soort beschuldigingen zonder dat ze het wisten.

Tijdens de parlementaire verhoren over de toeslagenaffaire zeggen topambtenaren dat de regels rond toeslagen te streng waren. Ze konden niet anders dan deze strikt handhaven. De interne documenten vertellen een ander verhaal. Juist het niet-naleven van de regels en het schenden van fundamentele rechten van burgers leidden tot de toeslagenaffaire.



Lees ook: Kamerleden vol ongeloof over 'triest inkijkje' in werkwijze Toeslagen

Juist om die reden heeft het kabinet besloten om ouders te compenseren over de gehele periode sinds de invoering van de kinderopvangtoeslag in 2005.

Kom maar op met die centen

Rutte en andere kabinetsleden niet strafrechtelijk vervolgd vanwege toeslagenaffaire

De regering zal geen opdracht geven om premier Mark Rutte en andere politieke kopstukken strafrechtelijk te vervolgen voor hun rol in de toeslagenaffaire. Dat heeft demissionair minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus zojuist geschreven aan de Tweede Kamer.

Behalve tegen Rutte deden 87 gedupeerde toeslagouders begin dit jaar aangifte tegen (oud-)bewindslieden Lodewijk Asscher, Eric Wiebes, Wopke Hoekstra, Tamara van Ark en Menno Snel. Zij zouden zich volgens advocaat Vasco Groeneveld schuldig hebben gemaakt aan ambtsmisdrijven.

De procureur-generaal van de Hoge Raad, Jos Silvis, heeft de aangiften onderzocht en is een oriënterend onderzoek gestart. Doel hiervan was uit te vinden of er aanknopingspunten zijn voor het starten van een opsporingsonderzoek.

Die aanknopingspunten zijn niet gevonden, zo laat Grapperhaus de Kamer weten. ,,Dat betekent dat er vanwege de regering geen opdracht tot vervolging zal worden gegeven", aldus de minister. Hij benadrukt dat de Tweede Kamer zelf nog wel opdracht tot vervolging kan geven.

Tachtig slachtoffers
Advocaat Vasco Groeneveld deed namens een groep gedupeerden van de kinderopvangtoeslagzaak aangifte tegen de bewindslieden. Groeneveld vertegenwoordigt tachtig slachtoffers.

Voor aangifte tegen bewindspersonen geldt een protocol. Dat schrijft voor dat de procureur-generaal bij de Hoge Raad een oriënterend onderzoek begint, gericht op de vraag of er aanknopingspunten zijn voor een opsporingsonderzoek. Als deze oriënterende fase klaar is, informeert de procureur-generaal bij de Hoge Raad de minister van Justitie en Veiligheid, Ferd Grapperhaus.

De procureur-generaal kan niet naar eigen inzicht tot strafvervolging overgaan. Hij dient daarvoor opdracht te krijgen van de regering of de Tweede Kamer. Grapperhaus kan als vertegenwoordiger van de regering de procureur-generaal opdracht geven tot het verrichten van een opsporingsonderzoek. Vervolgens is het aan de regering om de vervolgingsbeslissing te nemen. Indien de regering geen opdracht geeft tot strafvervolging, kan de Tweede Kamer daartoe dus nog wel besluiten.

Wettelijke tekortkomingen
Silvis schrijft in zijn onderzoeksverslag dat de problemen in de toeslagenaffaire het gevolg zijn van wettelijke tekortkomingen. Dat voor ouders in het toeslagensysteem grote problemen kunnen ontstaan ‘is bij het opstellen van de wetgeving niet onderkend’. Belangrijke juridische middelen voor rechtsbescherming zijn door de wetgever indertijd niet in de wet opgenomen, schrijft Silvis.

De problemen hangen volgens de leider van het parket bij de Hoge Raad niet samen met vervolgbare ambtsdelicten van bewindspersonen. ‘De aangifte is grotendeels gebaseerd op de ondervraging door een parlementaire commissie. Wettelijk mag die ondervraging niet als bewijs worden gebruikt in een strafvervolging.’ Hij geeft aan dat ‘in een systeem van parlementaire democratie de politieke verantwoording voorop hoort te staan’.

De procureur-generaal van de Hoge Raad, Jos Silvis, heeft de aangiften onderzocht en is een oriënterend onderzoek gestart. Doel hiervan was uit te vinden of er aanknopingspunten zijn voor het starten van een opsporingsonderzoek.

Die aanknopingspunten zijn niet gevonden, zo laat Grapperhaus de Kamer weten. ,,Dat betekent dat er vanwege de regering geen opdracht tot vervolging zal worden gegeven", aldus de minister.

Belastingdienst weer onder vuur: mensen met schulden niet goed beschermd

De Belastingdienst houdt bij het terugvorderen van toeslagen te weinig rekening met de financiële situatie van burgers, zegt de Landelijke Organisatie van Sociaal Raadslieden [url-https://www.sociaalwerknederland.nl/thema/sociaal-raadsliedenwerk/nieuws/9997-burgers-nog-steeds-onder-bestaansminimum-belastingdienst-toeslagen-past-beslagvrije-voet-niet-toe](LOSR)[/url]. Regelmatig belanden mensen daardoor onder het bestaansminimum. De organisatie schreef een brief aan demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Financiën. Ook de Nationale ombudsman dringt aan op een oplossing.

Sinds 1 januari van dit jaar is de zogenaamde Wet vereenvoudiging beslagvrije voet van kracht. Volgens die wet moet er altijd een deel van het inkomen zijn waar geen enkele schuldeiser beslag op mag leggen. Zo belanden mensen niet onder het bestaansminimum, is de redenering.

Wie een deel van zijn toeslagen moet terugbetalen, krijgt daar standaard een brief met een betalingsregeling over. Als de ontvanger dan niet zelf aan de bel trekt en mogelijk zijn schulden niet afbetaalt, kan de huur- of zorgtoeslag worden stopgezet.

Toch is het volgens de wet de bedoeling dat de Belastingdienst die beslagvrije voet op voorhand berekent. Dat dat niet altijd gebeurt, leidt er volgens de LOSR en de Nationale ombudsman toe dat veel mensen toch nog onder het bestaansminimum belanden.

"Burgers worden zo nodeloos verder in het moeras van stress en schulden geduwd, met nieuwe schulden tot gevolg. De wet moest het bestaansminimum beter beschermen. Eindelijk zouden we verlost zijn van het zogenaamde 'piepsysteem', waarbij de burger zelf aan de bel moet trekken om beschermd te worden door de beslagvrije voet. Dat er nu berekend wordt zonder toepassing van de beslagvrije voet is immers in strijd met de wet", zegt André Moerman, voorzitter van de LOSR.

De LOSR schreef Van Huffelen een brief met het verzoek om het terugvorderingsbeleid van de Belastingdienst op korte termijn aan te passen. De demissionair staatssecretaris laat aan NU.nl weten dat ze in gesprek gaat met de organisatie, maar benadrukt dat er door de toeslagenaffaire sinds maart vorig jaar geen dwanginvorderingen meer hebben plaatsgevonden. "Er was dus ook geen aanleiding om de beslagvrije voet toe te passen."

Belastingdienst ging volgens kabinet afgelopen jaren vaker over de schreef

De Belastingdienst heeft de afgelopen jaren op momenten in strijd "met verschillende wetten en beginselen van behoorlijk bestuur gehandeld". Dat staat zaterdag in een brief die het kabinet aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. De elf pagina's tellende brief bevat een lijst met wetten en regels waar de fiscus zich niet aan heeft gehouden.

De bewindslieden sommen een breed scala aan overtredingen op, maar schrijven ook dat de fiscus zich "in het algemeen" aan wetten en regels houdt en dat niet alle overtredingen even zware consequenties voor burgers hebben. De lijst is niet volledig, merken ze op.

In de brief komen echter ook voorbeelden langs van overtredingen door de fiscus die volgens staatssecretarissen Alexandra van Huffelen en Hans Vijlbrief (Financiën) "meer systematisch" voorkwamen en waarmee zoals gezegd afgeweken werd met de beginselen van behoorlijk bestuur. Deze beginselen vormen de gedragsregels over hoe de overheid zich tegenover een burger dient te gedragen.

De Belastingdienst overschreed beslistermijnen, handelde in strijd met privacywetgeving en nam zonder of met slechte motivatie besluiten. Ook werden stukken achtergehouden voor burgers en rechters, werd het ouders onnodig moeilijk gemaakt om hun recht op toeslag aan te tonen en werd toeslag stopgezet of teruggevorderd zonder dat vooraf onderzoek was gedaan.

Als een huishouden verandert, stuurt de afdeling Toeslagen een brief. Als deze niet getekend wordt teruggestuurd, wordt de uitbetaling van de toeslag automatisch stopgezet. In 2019 besliste een rechter al dat deze werkwijze "onrechtmatig" is, maar toch gaat dit nog altijd door. "In de systemen van Toeslagen is deze uitspraak nog niet verwerkt en wordt de werkwijze dus nog steeds gevolgd", schrijven de staatssecretarissen.

CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die samen met Renske Leijten van de SP de kinderopvangtoeslagenaffaire aan het licht bracht, had om de lijst gevraagd. "Dwingend leesvoer om gebrek aan rechtsstatelijkheid te begrijpen", schrijft Omtzigt op Twitter. "Ik blijf wacht op de volledige lijst. Deze is nog heel incompleet."

Kamerbrief over wetten waar Belastingdienst zich niet aan gehouden heeft.

Beantwoording Kamervragen over overzicht van wetten waar Belastingdienst zich niet aan gehouden heeft.

maar schrijven ook dat de fiscus zich "in het algemeen" aan wetten en regels houdt

De Belastingdienst overschreed beslistermijnen, handelde in strijd met privacywetgeving en nam zonder of met slechte motivatie besluiten. Ook werden stukken achtergehouden voor burgers en rechters, werd het ouders onnodig moeilijk gemaakt om hun recht op toeslag aan te tonen en werd toeslag stopgezet of teruggevorderd zonder dat vooraf onderzoek was gedaan.

Overheid heeft nog jaren nodig om 'foute persoonsgegevens' op te ruimen

Het duurt nog jaren voordat de overheid organisaties heeft doorgelicht op het onterecht registreren van een tweede nationaliteit en het bijhouden van andere "vervuilde data". Het demissionaire kabinet kreeg van de Kamer de opdracht om deze foute persoonsgegevens op te ruimen. Om dit voor elkaar te krijgen, heeft het kabinet zeker deze hele regeerperiode van vier jaar nodig, meldt staatssecretaris Raymond Knops (Binnenlandse Zaken) aan de Tweede Kamer.

De Kamer riep het kabinet op om "een voorstel te doen hoe overal binnen overheidsinstellingen vervuilde data, risicomodellen en het gebruik van nationaliteit worden opgeruimd". Het kabinet moet stoppen met het bijhouden van deze gegevens, om te leren van het toeslagenschandaal.

Risicomodellen moeten deels blijven bestaan voor toezicht en handhaving, zegt Knops. Volledig stoppen met het bijhouden van nationaliteit zou veel andere taken "ernstig bemoeilijken" en soms zelfs "nagenoeg onmogelijk" maken.

Daarom worden alle overheidsinstanties doorgelicht op "onrechtmatig of oneigenlijk gebruik van deze indicatoren in risicomodellen". Bij de Belastingdienst, Toeslagen en bijvoorbeeld het UWV zijn deze onderzoeken al geopend. Knops heeft aan collega-bewindslieden gevraagd onderzoek naar organisaties op hun eigen terreinen voor te bereiden. Dit jaar worden "plannen van aanpak opgesteld" en wordt een projectleider voor het doorlichten aangesteld.

Naast het nalopen van de verwerkingsregisters wordt er een actieve zoektocht gestart "om binnen de eigen organisatie, processen en systemen in kaart te brengen waar deze indicatoren in risicomodellen worden gebruikt". Het kabinet gaat op zoek naar een manier om het "objectief meetbaar" te maken of bijvoorbeeld de tweede nationaliteit onrechtmatig is geregistreerd.

Bij twijfel wordt een melding gemaakt
Knops schrijft dat bij twijfel melding wordt gemaakt bij de Autoriteit Persoonsgegevens of bij het College voor de Rechten van de Mens. "Indien sprake is van risicomodellen waar onrechtmatig of oneigenlijk gebruik wordt gemaakt van afkomst gerelateerde variabelen, wordt het gebruik ervan beëindigd."

De mensen van wie gegevens onrechtmatig zijn bijgehouden, worden zo snel mogelijk op de hoogte gesteld, en de overheidsinstantie in kwestie zal de gegevens rectificeren of wissen. "Er wordt nog besproken in hoeverre vervuilde gegevens enige tijd (veilig) bewaard moeten en mogen worden", voegt de staatssecretaris daaraan toe.

Wat een puinhoop hebben ze er van gemaakt

Kabinet zet 750 miljoen opzij voor streep door schulden toeslagouders

In een poging gedupeerde toeslagenouders weer op gang te helpen, gaat de overheid de komende jaren zo’n 750 miljoen euro aan publieke schulden kwijtschelden. De gesprekken met andere schuldeisers lopen nog.

Dat meldt demissionair staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) aan de Tweede Kamer. Het kwijtschelden van de schulden volgde op de val van het kabinet vanwege het toeslagenschandaal, waarbij ouders onterecht als toeslagfraudeurs werden aangemerkt of onterecht te hoge bedragen terug moesten betalen.

Het wegstrepen was volgens Van Huffelen nodig zodat ouders met ’een schone lei’ konden beginnen. Veel van de schulden die ouders hadden, werden veroorzaakt door de soms tienduizenden euro’s die zij aan de Belastingdienst terug moesten betalen. Alle gedupeerde ouders krijgen sowieso al in elk geval 30.000 euro compensatie. Toen dreigde dat zij dat geld meteen weer konden inleveren bij allerlei overheidsinstanties waar ze nog een schuld open hadden, besloot Van Huffelen ook een streep door die schulden te zetten.

Eerste rekensommen
Het was nog onduidelijk hoeveel dat de overheid zou kosten, maar inmiddels is er een voorzichtige eerste rekensom gemaakt. Het kabinet schat dat het om zo’n 750 miljoen euro gaat in de periode 2021-2024. Ook dat bedrag is nog met onzekerheden omgeven, omdat nog altijd niet duidelijk is hoeveel gedupeerde ouders er precies zijn.

De ouders blijken vooral schulden te hebben bij de gemeenten, waterschappen en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), daar wordt bijna 500 miljoen weggestreept. De schuld van de kinderopvangtoeslag zelf is zo’n 80 miljoen euro.

Compensatie
Inmiddels hebben ruim 30.000 mensen zich als gedupeerde ouders gemeld bij de Belastingdienst. Ongeveer 10 procent van hen blijkt (voorlopig) niet in aanmerking te komen voor compensatie. Ruim 7000 ouders hebben inmiddels in elk geval de 30.000 euro gekregen. Van Huffelen gaat ervan uit dat ze de belofte gaat waarmaken om iedere gedupeerde die zich voor 15 februari heeft gemeld in elk geval voor 1 mei de 30.000 euro over te maken.

Dit geintje gaat voorlopig 1.5 Miljard Euro kosten

Excuses staatssecretaris aan ambtenaar die vergeefs toeslagenzaak aankaartte

Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) heeft excuses aangeboden aan oud-ambtenaar van de Belastingdienst Pierre Niessen. Hij vroeg jarenlang tevergeefs aandacht voor misstanden bij de afhandeling van bezwaarschriften in de toeslagenaffaire. De dienst is niet goed met die meldingen omgegaan, erkent zij.

Van Huffelen sprak Niessen vorige maand. "Ik heb hem in het gesprek aangegeven dat ik zeer dankbaar ben dat hij zijn meldingen heeft gedaan en vooral voor zijn vasthoudendheid om deze aan te kaarten voor en nadat hij gepensioneerd was", schrijft zij aan de Tweede Kamer.

Vijf van de zes keer 'volledig gelijk'
Extern onderzoek door adviesbureau KPMG heeft uitgewezen dat Niessen bij vijf van de zes meldingen van misstanden "volledig gelijk" had. Het ging daarbij onder meer om het niet naleven van wet- en regelgeving bij de behandeling van bezwaren van ouders tegen bijvoorbeeld verlaging of terugvordering van hun kinderopvangtoeslag.

Niessen wees er eveneens terecht op dat de Belastingdienst als werkgever niet goed is omgegaan met zijn meldingen. "Dit is niet goed geweest. Er had eerder diepgravender naar zijn meldingen moeten worden gekeken", aldus Van Huffelen. "Ik heb daar mijn excuses voor gemaakt en dit zal ook formeel vastgelegd worden."

Verder is met de oud-ambtenaar afgesproken dat zijn ervaringen gebruikt zullen worden bij het traject dat moet leiden tot een cultuurverandering bij de Belastingdienst en Toeslagen. Het moet de normale gang van zaken worden dat dergelijke meldingen serieus worden genomen.

Nog altijd op koers voor compensatie vóór 1 mei
Van Huffelen meldt verder dat de uitbetaling van 30.000 euro compensatie aan de nu bekende slachtoffers van de toeslagenaffaire, nog altijd op koers ligt om voor de beloofde datum van 1 mei te zijn afgerond. In totaal komen zo'n 25.000 ouders in aanmerking voor dat bedrag.

Het kabinet heeft daarnaast beloofd alle schulden van deze ouders bij de overheid kwijt te schelden. Daarmee is de komende vier jaar in totaal nog eens 750 miljoen euro gemoeid. Met private schuldeisers wordt nog gesproken over kwijtschelding. Doel is de gedupeerden echt met "een schone lei" te laten beginnen.

Toeslagenaffaireadvocaat González Pérez: 'Behandel gedupeerden individueel'

De slachtoffers van de toeslagenaffaire moeten voor 1 mei bericht hebben gekregen van de Belastingdienst. Of ze krijgen 30.000 euro compensatie, of hun aanvraag wordt na een zogenoemde 'lichte toets' afgewezen. Volgens demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Financiën ligt alles op schema. In een interview met NU.nl zegt advocaat Eva González Pérez, die de affaire aan het rollen bracht, grote twijfels te hebben over de gang van zaken.

Ouders komen in aanmerking voor 30.000 euro. Is dat een logisch bedrag?
"Het is een magisch getal. Ik heb geen idee waarop het is gebaseerd. Het was veel beter geweest als ze per geval hadden bekeken waar mensen recht op hebben. Dan kan je met een schade-expert netjes vaststellen hoe het zit. De Ombudsman legt precies uit hoe de overheid om moet gaan met schade. Hij geeft daar zestien spelregels voor, dát moet de leidraad zijn. Het gaat hier om individuele zaken, behandel ze dan ook zo."

Ook als ouders achteraf op minder geld recht blijken te hebben, mogen ze het bedrag houden. Wat vindt u daarvan?
"Dat is raar toch, waarom gaat het zo? Je moet toch weten of iemand recht heeft op dat geld of niet. Mensen moeten hun recht niet worden afgepakt als ze het wel hebben, maar andersom moeten mensen die er geen recht op hebben er niet mee weg kunnen komen. Het gaat er toch om dat er recht wordt gedaan aan ieders individuele situatie?"

De 30.000 euro is bedoeld voor geleden financiële schade. Is dat voldoende?
"Het ergert me enorm dat nu met name wordt gekeken naar de directe materiële schade. Er wordt wel immateriële schade vergoed, maar hoe zit het met de jarenlange discriminatie? Komt daar een compensatie voor?"

"Of het feit dat mensen op een zwarte lijst hebben gestaan, waardoor ze werden bestempeld en behandeld als mogelijke fraudeur. Daarvoor wordt nu wel een aanvullende compensatieregeling toegezegd, maar we weten nog niet hoe of wat. Als je het correct en volledig doet, kom dan in één keer met een totaalpakket. Nu gaat het in delen en dat is verwarrend."

Hoe zit het ondertussen met het vertrouwen in de rechtsstaat bij de slachtoffers?
"Hoe je dat vertrouwen gaat terugwinnen bij die ouders, is voor mij misschien wel het belangrijkste. De transparante overheid is wel heel ver weg. Geld kan je zo overboeken, maar dit is veel ingewikkelder."

Naast de ouders van de toeslagenaffaire zijn meer dan 200.000 mensen opgenomen op de zwarte lijst, de Fraude Signaleringsvoorziening. Die mensen krijgen allemaal een standaardbrief. Het is volgens de Belastingdienst niet mogelijk om iedereen op korte termijn een persoonlijke toelichting te geven. Wat vindt u daarvan?
"Dat begrijp ik niet. Het lijkt wel of we in dit land helemaal niets meer kunnen. Zeg dan eerlijk: ik heb niet de juiste mensen in dienst."

Op dit moment zijn in de toeslagenaffaire vierduizend ouders afgewezen na een zogenoemde 'lichte toets'. Dat betekent dat hun aanvraag na data-analyse en mogelijk een 'handmatige toets' terzijde is gelegd. Er ontbreekt een nadere motivering in de brief die ze ontvangen. Wat vindt u daarvan?
"Een lichte toets? Deze brief aan de ouders heeft juridische gevolgen. Een burger dient een beslissing voorzien van een motivering te ontvangen en moet weten waar hij binnen een bepaalde termijn tegen die beslissing in bezwaar kan als hij het er niet mee eens is. Zo hoort het. Zoals het nu gaat is het onzorgvuldig, niet conform de wet."

"Waarom ook nu weer een standaardbrief zonder dat gezegd wordt dat bezwaar mogelijk is? Dat irriteert me enorm. Ik denk niet dat deze beslissing zal standhouden bij de rechter. En ik vraag me dan ook echt af of iedereen bij de Belastingdienst het er mee eens is geweest dat de brief in deze vorm de deur uit is gegaan, zonder de juiste waarborgen en rechtsbescherming."

De Belastingdienst voert nu ook de hersteloperatie uit. Is dat verstandig?
"Het was beter geweest als een andere organisatie het had gedaan. Dat even een stap opzij was gezet, en de zaken in alle rust konden worden afgehandeld conform de Algemene Wet Bestuursrecht. Het is nu allemaal met elkaar verweven. Dezelfde instantie die mensen jarenlang heeft gediscrimineerd, het leven moeilijk heeft gemaakt en op een zwarte lijst heeft gezet, kan nu ook weer zonder motivering besluiten dat je geen recht hebt op die 30.000 euro. Dat heeft iets ongemakkelijks."

Jurist Janet van der Bunt stelt in NRC Handelsblad dat er sprake is van systeemfalen. Bent u het daarmee eens?
"Dat heeft de fiscalist Dieter Brüll decennia geleden ook aangekaart. Het systeem klopte niet en klopt nog steeds niet. Bij de Belastingdienst denken ze in processen en eenheden in plaats van in mensen. En omdat ze zo fabrieksmatig denken, zijn ze niet in staat om een doos uit te pakken en eens per stuk te bekijken wat erin zit. Het blijkt dat de gedupeerden afwijken. Die moet je dan individueel behandelen. En de oplossingen zijn nu toch weer procesmatig door iedereen dezelfde brief te sturen."

Informateur Herman Tjeenk Willink schreef in zijn verslag bij de vorige formatie in 2017: "Individuele burgers passen vaak niet in de standaardmodellen en hebben moeite gehoor te krijgen voor problemen die één loket overstijgen." Profetische woorden?
"Dat is helemaal raak. Het kan niet anders of Tjeenk Willink was destijds al op de hoogte van de problemen bij de Belastingdienst, anders doe je deze observatie niet. En als het nou om tien of twintig gevallen gaat, maar het zijn 26.000 ouders. Dan is het geen foutje meer. Ik vraag mij af wat de Belastingdienst heeft geleerd van het rapport van de Ombudsman uit 2017 en alles wat daarna is gebeurd."

Behandeling mensen met tijdelijke verblijfsvergunning lijkt op toeslagenaffaire

Mensen met een tijdelijke verblijfsvergunning worden soms onterecht bestempeld als fraudeur, waardoor ze ontvangen toeslagen moeten terugbetalen en soms zelfs hun verblijfsvergunning verliezen, schrijft Trouw op basis van een wetenschappelijk artikel in het Nederlands Juristenblad (NJB). Het beleid van de IND doet denken aan de toeslagenaffaire.


De overheid wantrouwt een groep kwetsbare mensen en dat heeft verregaande consequenties, schrijven de wetenschappers, aldus Trouw.

Mensen met een tijdelijke verblijfsvergunning die samenwonen met iemand die nog wacht op een verblijfsvergunning, of veranderingen in hun inkomen of verblijfplaats niet melden aan de IND, kunnen als fraudeur worden aangemerkt. Dat kan ertoe leiden dat zij toeslagen moeten terugbetalen of zelfs het land uitgezet worden. Ook worden aanvragen tot gezinshereniging stelselmatig geweigerd omdat aanvragers bijvoorbeeld net onder het vereiste inkomen zitten.

Het onrecht in het vreemdelingenrecht wordt niet alleen aangekaart door de acht wetenschappers van de Radboud Universiteit Nijmegen die het NJB-artikel publiceerden. Ook vreemdelingenadvocaten vragen hiervoor aandacht, schrijft Trouw. Maandag presenteren zij een boek met vijftig voorbeelden uit hun praktijk aan de Tweede Kamer.

Overeenkomsten met toeslagenaffaire

Het wantrouwen richting mensen met een tijdelijke verblijfsvergunning is ingebakken in het ambtelijke apparaat en, net als bij de toeslagenaffaire, het gevolg van een slecht functionerend systeem, aldus de wetenschappers.

In de toeslagenaffaire werden ouders ten onrechte aangemerkt als fraudeurs. Duizenden van hen kwamen daardoor in grote financiële en persoonlijke problemen. De kwestie leidde tot het aftreden van het kabinet.