Aantal doden bij politie-ingrijpen bijna verdubbeld; merendeel vertoonde verward gedrag

In 2020 zijn 16 mensen omgekomen bij politie-ingrijpen. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van voorgaande jaren. Het merendeel vertoonde verward gedrag.

Dat blijkt uit een inventarisatie door Controle Alt Delete, de organisatie die zich inzet voor een gelijke behandeling door wetshandhavers van alle mensen in Nederland.

In veel gevallen is onduidelijk of en zo ja hoe het handelen van de politie van invloed is geweest op het overlijden. Wel bracht het Openbaar Ministerie onlangs naar buiten dat er in 2020 vijf personen zijn omgekomen bij een schietincident met de politie. Dit blijkt uit onderzoek van de Rijksrecherche naar het handelen van de politie in dit soort zaken. Later dit jaar zal de Rijksrecherche voor het eerst cijfers publiceren over het totaal aantal overledenen bij politie-ingrijpen.

Openbare bronnen
Sinds 2016 houdt Controle Alt Delete deze cijfers bij, omdat de politie dat zelf niet doet. Voor dit onderzoek heeft Controle Alt Delete zich gebaseerd op openbare bronnen, zoals nieuwsberichten en de website van de politie.

Jair Schalkwijk van Controle Alt Delete: “Wij monitoren sinds 2016 hoeveel mensen overlijden onder verantwoordelijkheid van de politie. Dit betekent volgens Controle Alt Delete niet dat al deze mensen omgekomen zijn door nalatig handelen van de politie, of dat de politie in deze zaken strafrechtelijk verwijtbaar gehandeld heeft. Het betekent wel dat ze overleden zijn bij of vlak na een politieoptreden en dat hier grondig onderzoek naar gedaan moet worden om dit te voorkomen in de toekomst.”

Totaal aantal personen overleden bij politie-ingrijpen 2016-2020
Politiewetenschapper Jaap Timmer vindt het lastig om conclusies te verbinden aan de stijging. “Het kan toch echt te maken hebben met toeval of iemand wel of niet overlijdt, het toeval of je als politie met zo iemand in aanraking komt of niet. Dus een stijging of daling zegt niet zoveel. Je moet echt kijken naar de oorzaken van het overlijden en of dat iets zegt over het optreden van de politie of over hun nazorg.”

De politie laat in een reactie weten niet op de cijfers te kunnen reageren, omdat hen onduidelijk is welke criteria Controle Alt Delete precies hanteert. Woordvoerder Helma Huizing: “We kunnen alleen reageren op de officiële cijfers van de Rijksrecherche die over een paar maanden naar buiten worden gebracht.” De Rijksrecherche zal later dit jaar voor het eerst cijfers publiceren over het totaal aantal overledenen bij politie-ingrijpen.

Achtergrond aanhouding
In de cijfers is een oververtegenwoordiging te zien van mensen met een migratieachtergrond, namelijk bij acht van de zestien gevallen. Daarvan hebben vijf mensen een niet-westerse migratieachtergrond en drie een westerse migratieachtergrond. Maar wat nog meer opvalt als je naar de achtergrond kijkt van de zestien overledenen in 2020 is dat er vaak sprake was van ‘verward’ gedrag bij de mensen die werden aangehouden. Bij dertien van de zestien gevallen speelde er psychische problematiek.

Achtergrond slachtoffers politie-ingrijpen in 2020
De politie laat weten al langere tijd een toename te zien van het aantal incidenten rond mensen met verward gedrag. “Het gaat hier om cijfers over het aantal incidenten dat wordt geregistreerd, niet om het aantal personen. Dat betekent dat één persoon meerdere incidenten kan veroorzaken. Achter deze cijfers gaat menselijk leed en maatschappelijke overlast schuil. Psychoses, dementie, suïcidaliteit, verslaving etc.”

Cirkeldiagram procentueel aantal personen met psychische problematiek
Uit berichtgeving over de zaken in 2020 valt te herleiden dat de politie in alle gevallen op de hoogte was van de verwarde toestand van de verdachten op het moment van de aanhouding.

Onderzoek Rijksrecherche
Wanneer een arrestant komt te overlijden tijdens of na aanhouding volgt er vrijwel altijd een onafhankelijk onderzoek door de rijksrecherche in opdracht van het Openbaar Ministerie. Als het OM van mening is dat er strafbare feiten zijn gepleegd door de betrokken politiemensen zal het OM overgaan tot vervolging van deze politiemensen.

In 2020 is bij tien gevallen het onderzoek al afgerond en bij vier gevallen loopt het onderzoek nog. Bij twee gevallen heeft er geen onderzoek plaatsgevonden door de Rijksrecherche. Bij geen van de afgeronde onderzoeken is er overgegaan tot vervolging van de betrokken agenten. Uit de cijfers sinds 2016 blijkt dat er in al die jaren voor zover bekend nooit politiemensen zijn vervolgd voor betrokkenheid bij de dood van een arrestant.

Agenten vervolgd na politie-ingrijpen in 2020
Wat zeggen de cijfers?
Hoe moeten we deze toename in het aantal doden bij politie-ingrijpen duiden? En wat verklaart het grote aantal overledenen dat verward gedrag vertoonde? Dat vragen we aan de Nationale Politie, hoogleraar Jaap Timmer die politiegeweld onderzoekt en aan psychiater Jeroen Zoeteman van Spoedeisende Psychiatrische Hulp Amsterdam.

De politie ziet het aantal meldingen van personen met verward gedrag al enige jaren stijgen. Brancheorganisatie GGZ Nederland herkent dat. ”Er is inderdaad een stijging van het aantal meldingen personen verward gedrag bij de politie. Het is op basis van de door Controle Alt Delete verstrekte gegevens niet helder of het gaat om mensen met acute psychiatrische problematiek en of de ggz hierbij betrokken was. Bij de term personen met verward gedrag gaat het (ondanks dat dat vaak gedacht wordt) niet om een uniforme groep die onder de ggz valt, maar om mensen met verschillende problematiek: van acuut psychiatrisch tot dementie en sociale problemen.”

‘Politie niet in staat te de-escaleren’
Psychiater Jeroen Zoeteman is directeur van de Spoedeisende Psychiatrie in Amsterdam. Afgelopen jaar heeft hij met een collega onderzoek gedaan naar mogelijke oorzaken van het overlijden bij fatale aanhoudingen, onder andere door het bestuderen van beelden die circuleren op internet van dergelijke gevallen. Met enige slag om de arm, zet hij soms wel wat vraagtekens bij het optreden van de politie na melding van dit soort gevallen. “Ik maak me in algemene zin zorgen over hoe de politie niet in staat is te de-escaleren. Op het moment dat mensen niet goed reageren op instructies - en dat kan door allerlei psychische nood zijn, dat hoeft niet altijd psychiatrische nood te zijn - dat dan de volgende stap is dat je het nog harder gaat zeggen, het korter gaat zeggen, dat je gaat dreigen en als dat dan niet werkt dat je dan geweld gaat toepassen.”

“Ik noem dit handelingsverlegenheid van de politie. Ze weten niet wat ze ermee aan moeten en gaan dan maar improviseren en dan is het niet zo gek dat je soms irrationele keuzes maakt. Maar we moeten ze juist helpen door ze te leren: dit zou je kunnen voorkomen en dit zou je kunnen overwegen te doen.”

Kaart van slachtoffers overleden bij politie-ingrijpen in 2020
Politie werkt samen met GGZ
Volgens de Nationale Politie zijn agenten zich juist al erg bewust van een andere manier van handelen na een melding van een persoon met ‘verward gedrag’ en is dit opgenomen in een trainingsprogramma. “De maatschappij moet erop kunnen vertrouwen dat de politie zich professioneel inzet bij personen met verward gedrag. De politie werkt als het gaat om deze, vaak kwetsbare, groep samen met de GGZ. Agenten en hulpverleners van de GGZ trainen samen om verward gedrag te herkennen en hoe ermee om te gaan.”

De politie traint dus specifiek op het omgaan met personen die verward gedrag vertonen. Toch loopt het zo nu en dan fout af. Afgelopen jaar was er bij 13 van de 16 politiedoden sprake van verward gedrag blijkt uit de cijfers van Controle Alt Delete. Maar volgens hoogleraar Timmer moet dit cijfer in perspectief worden gezien. “Het is een flink aandeel, dat klopt wel. Maar de vraag is of dat meer is dan andere jaren.” Timmer bekeek het merendeel van de dossiers van de rijksrecherche over dergelijke zaken van de afgelopen 40 jaar. Hij vraagt zich af of er sprake is van een trendbreuk. "Het behoeft nog nauwkeuriger analyse, maar ik betwijfel dat dit probleem groter is dan de afgelopen 40 jaar.”

Illustratie politie-ingrijpen in 2020
Sammy kwam om door politiekogel
Of er sprake is van een significante toename of niet, iedereen erkent dat de politie een probleem heeft met de omgang met verwarde mensen. Dat bleek ook in de zaak van de Duitse jongen Sammy Baker, die afgelopen zomer door politiekogels om het leven kwam.

Psychiater Zoeteman: “Ik vond het teleurstellend dat de korpsleiding van de politie Amsterdam over Sammy Baker zegt: ‘met een taser hadden we het beter gedaan’. Ik denk dat het echt gaat om het herkennen dat deze mensen in psychische dan wel medische nood zijn.”

“Bij een dodelijk incident komt direct de Rijksrecherche erbij en dan gaan de luiken dicht bij de politie. Dit soort casuïstiek wordt niet tussen verschillende partijen na besproken. Het is meer ieder voor zich en zeker als een persoon overlijdt is het heel moeilijk om hierover met de politie om tafel te komen.”

‘Weinig kritische gesprekken’
Dat roept de vraag op of de politie het eigen optreden achteraf analyseert. Om er, los van een eventueel onderzoek door de Rijksrecherche, zelf van te kunnen leren. Dat is niet iets dat past in de cultuur van de politie zegt hoogleraar Jaap Timmer. “Volgens mij vindt er niet systematisch analyse plaats van het eigen optreden bij dit soort gevallen. Wat je ziet als kenmerk van de politieorganisatie op het moment dat er iets vervelends gebeurd is, dat er cultureel een neiging bestaat binnen de politie om ervan uit te gaan dat de collega’s het altijd met de goede intentie hebben gedaan, en er ook van uitgaan dat hen hierin niks te verwijten is. Maar bij mijn weten vinden er weinig kritische gesprekken plaats binnen de organisatie in de zin van: “Hadden wij in deze situatie iets anders kunnen doen?”.

Woordvoerder van de politie Helma Huizing laat weten dat de politie daar juist al de afgelopen 2 jaar structureel mee begonnen is. Ze wijst op de ‘stelselherziening geweldsaanwending’ die nu ter goedkeuring ligt bij de Eerste Kamer, maar nu al wordt toegepast door de politie. “In de praktijk betekent dit dat elke keer dat er een geweldsmiddel ingezet wordt, dit moet worden gerapporteerd. Op het moment dat er vragen zijn over het optreden dan gaat die rapportage naar de politiechef en die beoordeelt dan of er verder naar gekeken moet worden. En dan kan er bijvoorbeeld een onafhankelijke commissie naar kijken maar ook externe experts. Dat is dan niet in eerste instantie om strafrechtelijk te kijken maar vooral: is het professioneel wat je hebt gedaan? We hebben als politie natuurlijk dat geweldsmonopolie en wij vinden ook dat je daar zorgvuldig en transparant mee om moet gaan. Je moet je voortdurend afvragen: ’Heb ik het goed gedaan? Is het goed gegaan en zou ik het de volgende keer weer zo doen?’.”

Tja, omgang met verwarde mensen is nou eenmaal een vak apart. Politie wil zo graag hulpverlener spelen maar dat zijn ze natuurlijk niet.

En hulpverleners zetten je op een wachtlijst waardoor hulp te laat komt. Over hulp verlenen gesproken....

Precies. Als de mensen bij de GGZ gewoon hun werk fatsoenlijk zouden doen..

Ik gebruik jou als voorbeeld

Politie wil zo graag hulpverlener spelen maar dat zijn ze natuurlijk niet.

Wie moet er dan naar een melding van een verwarde man met mes en bloed op kleding? Ga jij?

Is dat hulpverlening of handhaving van de rechtsorde?

is dat jouw antwoord op mijn vraag?

Politie wil zo graag hulpverlener spelen maar dat zijn ze natuurlijk niet.

olgens mij willen ze dat helemaal niet maar worden ze vaker geconfronteerd met mensen die in een eerder stadium hulp voor hun problemen haddden moeten krijgen.

disclaimer: sowieso de schuld van Rutte die een functie elders zou moeten krijgen

Yes, beet! Moet er wel eens langer op wachten.
Ik gebruik jou als voorbeeld

Je kent mij niet en je weet niet wat ik doe. Beetje jammer dit weer. Inhoudelijke discussie is met jou niet mogelijk.

Oh dus de mensen in de GGZ doen hun werk niet fatsoenlijk? Kom eens met voorbeelden dan ipv een oneliner.

Eensch. Maar ik stoor me er aan dat de politie stelt dat ze hulpverlener zijn wanneer het hen uitkomt terwijl ze alleen maar de rechtsorde handhaven. Nekklem iemand?

Huh? Je hebt gezien dat ik iemand quote?

Ja, dat ontneemt nog niet het recht dat ik er helemaal niets geweldigs aan vind

Klote ggz, al die gasten zijn lapzwansen

Maar volgens mij verdien je bij de politie nog altijd meer als in de zorg.

Maar volgens mij verdien je bij de politie nog altijd meer als in de zorg.

een totaal uitgekleed politie apparaat

Waarvoor het geen enkel probleem is om op zondagmiddag met groots machtsvertoon vredige demonstranten van pleinen en velden te vegen, honderden PV's uit te schrijven en duizenden boetes vanwege de stompzinnig avondklok uit te schrijven.

Klachtencommissie beoordeelt omstreden uitspraken politiechef over doodgeschoten Sammy Baker

De Amsterdamse politiechef Frank Paauw moet zich dinsdag verantwoorden voor zijn uitspraken over het incident waarbij agenten een 23-jarige verwarde man doodschoten in Amsterdam, in augustus 2020. De ouders van de man dienden vorig jaar een klacht in tegen Paauw.

Het overlijden van hun zoon, een Duitse fitness-influencer, leidde tot stevige kritiek van de ggz op het handelen van de politie. Vlak na het incident beweerde politiechef Paauw in Het Parool dat een van zijn agenten ‘door de verdachte met een mes in zijn vest was gestoken’. Uit documenten van justitie, ingezien door de Volkskrant, blijkt echter dat er op het vest geen schade te zien was. Forensisch experts hebben het vest daarop twee keer onderzocht in opdracht van de Rijksrecherche, aldus advocaat Richard Korver die de ouders bijstaat.

De ouders, die in Duitsland wonen, vragen de politiechef al een jaar om zijn uitspraken publiekelijk recht te zetten en zijn excuses te maken. Paauw weigert dit. Hij wordt vandaag gehoord bij de onafhankelijke Nationale Klachtencommissie van de politie. Het is zeer uitzonderlijk dat een klacht wordt ingediend tegen een politiechef. Volgens een woordvoerder is dit slechts drie keer eerder gebeurd en werden al deze klachten deels gegrond verklaard. De uitspraken van de klachtencommissies zijn niet-bindend, maar de politie volgt ze wel vaak op.

De 23-jarige Sammy Baker kwam twee jaar geleden naar Amsterdam, waar hij cannabis gebruikte met zijn vrienden en waarschijnlijk in een psychose raakte. ‘Hij was een atleet, geen drugsverslaafde’, zegt moeder Justine Seewald. Op de dag van zijn dood zat Baker minutenlang met een mes in zijn ondergoed in de bosjes en reageerde hij nauwelijks.

Psycholance niet ingezet
Uiteindelijk arriveerde een psycholance – een psychiatrische ambulance – maar deze werd tot verbazing van de ouders niet ingezet. In plaats daarvan benaderden agenten Baker met getrokken pistool. Toen de jonge man begon te lopen, met het mes op zijn keel, rende een hondengeleider onverwachts van achteren op hem af met een politiehond. De hond liep hem voorbij, waarop de hondengeleider probeerde hem neer te slaan. In de worsteling die ontstond, zwaaide Baker om zich heen en werd hij neergeschoten. Hij overleed ter plekke.

Zijn ouders rekenen Paauw, die de leiding heeft over het Amsterdamse korps, zijn uitspraken zwaar aan. Volgens hen heeft hij daarmee het onderzoek naar de zaak beïnvloed en geprobeerd te voorkomen dat zijn agenten zouden worden vervolgd. ‘De politieman van het vest was toen nog niet eens gehoord’, zegt moeder Seewald. Ze voelen zich beschadigd, omdat hun zoon volgens hen door de politiechef ten onrechte wordt beschuldigd van het neersteken van een agent.

Paauw wil geen excuses aanbieden, schreef hij de klachtencommissie eerder, omdat het ‘nooit mijn intentie geweest om mensen te beïnvloeden’. Hij ‘betreurt’ het, mocht hij iemand met zijn uitspraken hebben gekwetst, maar blijft achter zijn woorden staan. Deze waren volgens hem nodig om ‘enig tegenwicht te bieden aan de negatieve, kritische beweringen die zijn gedaan op sociale media’ over het optreden van de agenten. Op die manier ‘ben ik achter mijn mensen gaan staan’, schreef Paauw.

Paauw zegt zich destijds te hebben gebaseerd op informatie van de betrokken agenten. Hoewel er door de Rijksrecherche geen bewijs voor is gevonden, kan volgens hem ‘ook niet worden uitgesloten dat het vest wel is geraakt’.

In de steek gelaten
De klacht tegen Paauw maakt andermaal duidelijk dat de ouders van Baker en de politie lijnrecht tegenover elkaar staan. Ze voelen zich in de steek gelaten door de Nederlandse overheid en nemen geen genoegen met de conclusies van de Rijksrecherche, die de betrokken agenten niet verder wilde vervolgen omdat zij uit noodweer handelden.

Bakers ouders geloven daar niet in. ‘Mijn zoon was in de war’, zegt Seewald. ‘Hij bedreigde niemand. Hij had hulp nodig.’ Om meer details te achterhalen, zijn de ouders zelf op zoek gegaan naar getuigen en betrokkenen die meer weten over de noodlottige dag in 2020. Inmiddels hebben ze een procedure aangespannen om een ‘eerlijk onderzoek’ te krijgen, aldus hun advocaat Korver. De rechter heeft hun verzoek om twee onafhankelijke deskundigen naar de zaak te laten kijken gehonoreerd.

Vanuit de ggz kwam eerder forse kritiek op de aanpak van de politie. Zo zei psychiater en voorzitter Elnathan Prinsen van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie dat de agenten niet de-escalerend hebben gehandeld en dat ze nauwelijks waren opgeleid om bedreigende situaties met verwarde personen te ontzenuwen.

De omgang met verwarde personen stelt de politie voor steeds meer problemen. Van de mensen die de afgelopen jaren overleden nadat ze in aanraking waren gekomen met de politie, vertoonde 84 procent verward gedrag, bleek in februari uit onderzoek. Vaak hing dat gedrag samen met overmatig drugs- of alcoholgebruik, of een geschiedenis daarvan.

Sammy Baker

De 23-jarige Sammy Baker kwam https://www.volkskrant.nl/nieuws-achter ... ~b58642fa/, waar hij cannabis gebruikte met zijn vrienden en waarschijnlijk in een psychose raakte. ‘Hij was een atleet, geen drugsverslaafde’, zegt moeder Justine Seewald. Op de dag van zijn dood zat Baker minutenlang met een mes in zijn ondergoed in de bosjes en reageerde hij nauwelijks.

rende een hondengeleider onverwachts van achteren op hem af

Dit had al helemaal anders moeten beginnen, die jongen had al ergens binnen moeten zitten..

Politie heeft 0 verstand van psychiatrie dat blijkt maar weer. Dit had zo anders af kunnen lopen...

kortom, lastig zeer zeker... dus dan schiet de politie je maar dood.

maar sommige mensen willen niet geholpen worden/zijn zorgmijder of erkennen niet dat ze ziek zijn. (veel voorkomend verschijnsel bij psychoses). Iemand preventief tegen zijn wil op sluiten kan niet zomaar

Politie heeft 0 verstand van psychiatrie

Je mond is je grootste wapen.

Politie heeft 0 verstand van psychiatrie dat blijkt maar weer. Dit had zo anders af kunnen lopen...

Zij roepen niet voor niets de hulp in van politie.

Zij roepen de hulp van de politie in omdat de politie geweldsmiddelen heeft en bevoegdheden.