Bijlagen

We hebben teveel duurzame energie.

Of vind je het ook een probleem dat er in Nederland voor meer dan 20 GW aan conventionele centrales staan die het grootste deel van de dag niets staan te doen?

Niet kunnen slapen door de hitte: 'Koelte-ongelijkheid steeds groter probleem'

Vandaag is het de warmste dag van het jaar, en het belooft ook een plakkerige nacht te worden. Al is die nacht bij de een veel klammer dan bij de ander. Het maakt namelijk nogal wat uit of je in een goed geïsoleerd huis woont waarbij de vloerverwarming ook kan koelen, of bijvoorbeeld in een stadse woning waarbij het binnen nog warmer is dan buiten.

"Koelte-ongelijkheid wordt een steeds groter probleem", aldus universitair docent stedenbouw Marjolein van Esch van de TU Delft. "Tien jaar geleden dachten we daarbij alleen aan ouderen, maar het zijn ook studenten en andere huurders die niet bij machte zijn iets aan hun huis te veranderen en echt met de last zitten. Niet alleen fysiek maar ook mentaal."

Warme huurhuizen
Over het algemeen is het in de stad warmer dan op het platteland; zo kan de temperatuur in de nacht wel tien graden hoger zijn. "Gebouwen nemen overdag hitte op en in de avond laten ze die los", zegt Esther Peerlings, die daar onderzoek naar doet aan de universiteit in Wageningen.

Een wijk met laagbouw en tuinen is koeler dan een plek met veel hoogbouw, smalle straten en weinig groen. "Het gaat dus niet alleen om de directe leefomgeving, maar ook om de wijk", vertelt Van Esch. Ze ziet dat mensen die hun huis niet koel krijgen vaak (sociale) huurders zijn.

Peerlings beaamt dat. "Een koophuis kan je aanpassen hoe je wil. Maar als je bij een huurhuis een luifel aan de buitenkant wil installeren kan dat vaak niet." En dat terwijl zonwering buiten het huis het best werkt en direct zonlicht een van de grootste warmte-invloeden is. "Huisbazen denken vaak: waarom zou ik geld steken in iets wat ik niet verplicht ben?"



Van Esch ziet dat sommige mensen met warme huizen al in mei en juni gaan opzien tegen de zomer, ook als het weer buiten prima is. "Sommige huizen zijn drie maanden lang vervelend om in te wonen. Dat doet iets met de mentale gezondheid. Ze krijgen stress, worden depressief of kunnen zich niet goed concentreren."

Peerlings herkent dat hitte in huis tot klachten leidt: "Als het overdag heel heet is, maar 's avonds ook niet kan afkoelen, kunnen gezondheidsklachten zich opstapelen."

Airco verergert probleem
Van Esch van de TU Delft: "We wilden vroeger dat huizen en steden warmte vasthielden, dat keert zich nu tegen ons." Zo is de typisch Nederlandse doorzonwoning, waarbij de zon ver de woning in kan komen, logischerwijs niet zo koel in tijden van hitte.

De problemen kunnen worden opgelost met aanpassingen aan de huizen zelf, bijvoorbeeld door betere isolatie, ventilatie en zonwering, maar ook door wijzigingen in de leefomgeving. Daarbij doelt Van Esch op meer schaduw en meer groen in de wijken, zodat het 's nachts koeler wordt.

"We zien nu dat mensen graag een airco willen", zegt Van Esch. Daar is ze geen fan van, "want airco's verergeren het probleem. De airco stoot de hitte uit naar buiten en dan wordt het alleen maar warmer."

an Esch ziet dat sommige mensen met warme huizen al in mei en juni gaan opzien tegen de zomer, ook als het weer buiten prima is

waarbij de vloerverwarming ook kan koelen

daar ook belasting op komen omdat het anders niet eerlijk is?

"We zien nu dat mensen graag een airco willen", zegt Van Esch. Daar is ze geen fan van, "want airco's verergeren het probleem. De airco stoot de hitte uit naar buiten en dan wordt het alleen maar warmer.

Dit soort propaganda artikelen liggen al weken te wachten op één dag/nacht warm weer

Wat airco's doen, en lucht-lucht ventilatiesystemen overigens ook, is de luchtvochtigheid omlaag brengen door de lucht.. badumbsh te conditioneren.

Aardgasleidingen niet geschikt voor waterstof
In de energietransitie stappen we langzaam van het aardgas af, maar het idee dat de bestaande aardgasleidingen te gebruiken zijn om waterstof mee te transporteren, is onzin, schrijft een groep onderzoekers in een recent artikel. Technisch zou het misschien nét kunnen, maar het is veel en veel te duur.



Wat zou het fantastisch zijn als de bestaande aardgasleidingen met een paar simpele ingrepen aangepast konden worden voor waterstof. Die energiedrager lijkt namelijk een belangrijke rol te gaan spelen in de transitie naar schonere energie (hoewel daarover de meningen uiteenlopen).

Veel mensen denken dat het kan. Het idee: haal de aardgas uit de leidingen, maak ze schoon en laat er waterstof doorheen stromen. Ook in Nederland gelooft men hierin, als we afgaan op de communicatie van onder meer Gasunie.

Maar het gaat waarschijnlijk niet lukken, schrijft een groep onderzoekers in een artikel in het tijdschrift Energy Science & Engineering (gratis te lezen) dat onlangs verscheen. Waterstof heeft zulke afwijkende fysische en chemische eigenschappen vergeleken met aardgas (dat hoofdzakelijk bestaat uit methaan) dat dit grote gevolgen heeft voor de veiligheid, de hoeveelheid energie die kan worden vervoerd, het klimaat en de kosten.


Economisch niet rond te krijgen
‘Het gebruik van waterstof in het gasnet als vervanging van aardgas krijg je economisch niet rond’, mailt Paul Martin van Spitfire Research, eerste auteur van het artikel, op vragen van De Ingenieur. Zijn bedrijf in Toronto, Canada, adviseert bedrijven bij het duurzamer maken van hun chemische processen.

‘55 onafhankelijke studies komen tot nu toe uit op dezelfde conclusie. Ons punt is niet dat het technisch onmogelijk is om waterstofgas door een voormalige aardgasleiding te pompen, maar wel dat dit zóveel problemen oplevert dat het hoogstwaarschijnlijk economisch gezien onhaalbaar is. En dus ook geen zinnige bijdrage levert aan het CO2-vrij maken van de samenleving.’


Verschillen op een rijtje
In het artikel onderzoeken de auteurs hoe geschikt bestaande aardgasinfrastructuur eigenlijk is voor de distributie van waterstof. Ze zetten om te beginnen de verschillen tussen de gassen waterstof en aardgas op een rijtje. Dat zijn immers heel andere gassen: waterstofmoleculen zijn bijvoorbeeld kleiner, en waterstofgas is explosiever dan aardgas.







Ook beschrijven de onderzoekers de stand van zaken wat betreft de nieuwste wetenschap en techniek van het inzetten van componenten in de aardgas-waardeketen voor de distributie van waterstof, en bespreken ze de voorgestelde oplossingen voor het bouwen van een effectieve waterstofwaardeketen.


Lastig om te bouwen
Wat blijkt? Zo’n beetje elk onderdeel in de waardeketen van aardgas is lastig om te bouwen voor gebruik voor waterstof.

Neem alleen al het staal waar de aardgasleidingen van zijn gemaakt. Het waterstofmolecuul is het kleinste molecuul dat er bestaat en daardoor kan het andere materialen binnendringen, ook staal. Daar zorgt het ervoor dat de haarscheurtjes die optreden door langdurige wisselende belasting (vermoeiing) sneller groeien.


Staal zal sneller scheuren
Tegelijk zorgt in het staal binnendringend waterstof voor afnemen van de zogeheten breuktaaiheid, wat uiteindelijk zorgt dat het staal sneller kan scheuren. ‘Hoewel er onderzoek wordt gedaan naar coatings of deklagen die het staal hiertegen moeten beschermen, bestaan die nog niet’, zegt Martin.

‘Ik acht het heel onwaarschijnlijk dat er ooit een beschermende coating wordt ontwikkeld om bestaande pijpen van het verkeerde materiaal veilig te maken voor een gas waarvoor ze in feite nooit zijn bedoeld.’

Dit probleem valt te omzeilen, maar alleen door de gasdruk fors te verlagen, en dat verlaagt de transportcapaciteit van de leiding. Martin: ‘Het probleem van de scheuren gaat overigens vooral over de lange aardgasbuizen voor het transport over grote afstanden bij hoge druk, niet over het netwerk dat gas naar woningen en bedrijven brengt. Daar is weglekken van waterstof wel een probleem, maar breuken vermoedelijk niet.’


Bijmengen
Een deel van deze problemen is te omzeilen door niet puur waterstof door de leidingen te pompen, maar door slechts een beetje waterstof bij te mengen bij aardgas. Klinkt misschien aardig, maar voor het klimaat zet deze aanpak weinig zoden aan de dijk, zegt Martin. ‘Om de problemen met waterstof te vermijden kun je maar gaan tot 20 volumeprocent bijmengen (ga je hoger dan moeten de apparaten bij de eindgebruiker worden aangepast op het hoge waterstofgehalte, red.). Dat is qua energie-inhoud maar 7 procent. Dus je kan tot 7 procent broeikasgasemissies terugdringen middels bijmenging. Als je dan weet dat waterstof nooit helemaal vrij is van CO2-uitstoot tijdens de productie, dan blijft er bar weinig klimaatwinst over.’






Ernstige veiligheids- en milieurisico's
Conclusie: een overgang naar zuiver waterstof is in bestaande leidingen niet mogelijk zonder aanzienlijke aanpassingen en vervangingen. Zelfs als technische en economische barrières overwonnen worden, blijven er ernstige veiligheids- en milieurisico's bestaan.

Martin wijst op een studie in het Verenigd Koninkrijk waarin ingenieursbureau ARUP berekende wat de risico’s waren van waterstofleidingen in woningen. ‘Zelfs met het gebruik van speciale kleppen zou het gebruik van puur waterstof vier keer zo vaak resulteren in brand of explosie dan met aardgas. Hoewel deze vorm van risicoanalyse gangbaar is in de industrie, waag ik te betwijfelen dat een bewoner een vier zo grote kans op brand of explosies in zijn woningen zal accepteren.’ De aanbeveling van ARUP was om in elke kamer met een gastoestel 10 x 10 centimeter grote, niet-afsluitbare ontluchtingsgaten aan te brengen, die zijn aangesloten op de buitenlucht. ‘Maar dat is natuurlijk onzin vanwege het enorme warmteverlies.’


Kostenpost
Waarom blijven bedrijven in de aardgassector dan toch zo optimistisch over het ombouwen van hun infrastructuur naar waterstof? Martin: ‘De gasindustrie wil graag het idee promoten van waterstof als vervanging voor fossiel aardgas. Hun alternatief is namelijk niet erg aantrekkelijk: toegeven dat hun infrastructuur voor gastransport en -distributie in feite een grote kostenpost is, omdat de leidingen na de overgang naar andere energievormen moeten worden opgeruimd.’


Kleine markt: waterstof als grondstof
De auteurs zien misschien een klein toepassingsgebied voor omgebouwde aardgasleidingen (zoals de 12 kilometer lange leiding tussen de bedrijven Dow Benelux en Yara in Terneuzen). ‘Er is misschien een kleine markt voor een deel van het aardgasnetwerk als een manier om waterstofgas te transporteren van toekomstige producenten van duurzaam opgewekte waterstof naar industriële gebruikers die waterstof inzetten als een grondstof, niet als brandstof. Maar dat zal een zeer beperkte capaciteit hebben – in termen van geleverde energie per tijdseenheid – vanwege de drukvermindering die we in ons artikel noemen. Het is ook waarschijnlijk dat de leidingen zich op de verkeerde locaties bevinden voor dit specifieke gebruik.’

dat het zomaar kan.

Zeg ik al jaren, maar toch menen veel mensen dat het zomaar kan.

mosterdgas

Ik zeg al jaren dat we aardgas nodig blijven hebben, maar toch menen veel mensen dat het zonder kan...

mosterdgas

'Nieuwe kabinet werkt niet mee aan invoer milieuzones'

Diverse steden willen binnenkort nieuwe milieuzones instellen, maar dat loopt onder meer vanwege gebrek aan ondersteuning vanuit Den Haag vertraging op.

In pakweg dertig grote steden worden voorbereidende maatregelen getroffen voor nieuwe milieuzones. Onder meer vrachtverkeer op brandstofkracht moet daarmee uit diverse binnensteden worden geweerd. In het nieuwe jaar zou dit al in veertien gemeentes van kracht moeten worden, maar dat gaat niet zomaar lukken. Diverse gemeentes stuiten op problemen omdat het nieuwe kabinet niet bepaald staat te springen om de milieuzones. Het schort aan de broodnodige ondersteuning vanuit het Rijk, waardoor de invoering van de zones vertraging dreigt op te lopen. Dat bericht Trouw.

Bepaalde zaken liggen buiten de macht van de gemeentes en zijn landelijk geregeld. Zo moet er een loket opgetuigd worden door de RDW om vrijstellingen voor de zones aan te kunnen vragen. Dat is niet op tijd gebeurd. Ook moet er eenduidige bebording komen en dat is afhankelijk van besluitvorming vanuit Den Haag. Je raadt het al: daar is nog niets over besloten door het nieuwe kabinet. Dat is op zich geen verrassing, want het kabinet heeft al aangegeven te kijken naar manieren om de invoering van de milieuzones uit te stellen. Dat lijkt vooralsnog zijn vruchten af te werpen, want in Eindhoven ziet men er voorlopig van af en in Amsterdam wordt de zone verkleind. In de andere steden is het ook nog maar de vraag of het zo'n vaart loopt als beoogd was. Gemeentes wachten in spanning op het definitieve regeerakkoord.

Eerste steden gaan al in januari vervuilende busjes weren, maar nieuwe kabinet werkt niet mee

Zo’n dertig steden gaan bestelbusjes en vrachtwagens die op fossiele brandstof rijden stapsgewijs weren uit hun binnensteden. Hoewel de eerste ‘zero-emissiezones’ al in januari ingaan, worstelen gemeenten met de losse eindjes.

Een loodgieter die zijn oude dieselbusje de binnenstad in stuurt? Vergeet het maar. In menig stadscentrum zijn de meest vervuilende bedrijfsauto’s binnenkort niet meer welkom. Op 1 januari 2025 voeren veertien gemeenten een ‘zero-emissiezone’ voor bedrijfsverkeer in.

Bestelbusjes en vrachtwagens die op fossiele brandstof rijden wordt stapsgewijs de toegang tot deze milieuzones ontzegd, totdat in 2030 alleen nog elektrisch bedrijfsvervoer erin mag. Overtreders krijgen een boete.

De uitstootvrije zones vloeien voort uit het Schone Lucht Akkoord, dat het Rijk, negen provincies en 35 gemeenten vier jaar geleden sloten. Het doel ervan is minder luchtvervuiling, stikstof- en CO2-uitstoot. Dertig steden hebben inmiddels besloten een zero-emissiezone in te voeren, veertien doen dat al per 1 januari 2025.

Coalitie heeft weinig haast
Maar nu die datum nadert, zijn er zorgen over de losse eindjes. Zo is een belangrijk ondernemersloket nog niet gereed en beschikken steden niet over de juiste verkeersborden. De schuldige, aldus de gemeenten, is het talmende Binnenhof, waar de nieuwe coalitie weinig haast heeft met strenge milieuzones. In hun hoofdlijnenakkoord hebben de partijen beloofd te kijken ‘op welke manier het instellen van zero-emissiezones kan worden uitgesteld’.



De eerste tegenvaller is het landelijk loket waar ondernemers ontheffing kunnen aanvragen. Voor de zero-emissiezones gelden namelijk tal van uitzonderingen. Zo mogen kermiswagens, busjes met laadkranen en verhuiswagens wél de zone in, net als ondernemers die een elektrisch voertuig hebben besteld maar nog wachten op de levering.

Dan moeten ze zo’n vrijstelling wel kunnen aanvragen. De Dienst Wegverkeer (RDW) zou in juli een loket openen, maar kreeg dat niet op tijd gedaan. Van de weeromstuit heeft de gemeente Amsterdam zelf maar een loket opgetuigd waar alle aanvragers terechtkunnen. “We zagen dit al aankomen, dus hebben we met de grote vier steden voorbereidingen getroffen”, vertelt de Haagse wethouder Robert Barker.

Verkeersborden spreken elkaar tegen
Problematischer nog zijn de benodigde verkeersborden. Die gaan er niet op tijd komen, dus moeten gemeenten het stellen met bestaande bewegwijzering.

Dit levert verwarrende taferelen op, vooral in steden waar het gebied van de zero-emissiezone samenvalt met een bestaande milieuzone. In plaats van eenduidige bebording, komt hier een wirwar aan verkeersborden met soms tegenstrijdige boodschappen. Zo kan het zijn dat het ene bord bestelbusjes welkom heet in de milieuzone, terwijl het bord ernaast ze de toegang ontzegt tot de zero-emissiezone.

Amsterdam ziet zich daarom genoodzaakt zijn zero-emissiezone flink te verkleinen. ‘We vinden het onwenselijk om een onduidelijke verkeerssituatie te creëren’, schreef wethouder Melanie van der Horst in juni aan de gemeenteraad. Om chaotische bewegwijzering te voorkomen, ziet Eindhoven voorlopig af van een milieuzone voor oude dieselauto’s.

‘Hoog tijd dat het Rijk de afspraken nakomt”
Ook ditmaal treft het Binnenhof blaam, benadrukken de gemeenten. De gewenste verkeersborden moeten namelijk landelijk worden vastgesteld. Alleen is deze taak na de val van Ruttes laatste kabinet ‘controversieel’ verklaard: de nieuwe Tweede Kamer moet erover beslissen. Dat is tot op heden niet gebeurd.

“Het is vervelend dat de coalitie twijfel zaait over de zero-emissiezones”, vindt de Haagse wethouder Barker. Hij hoopt dat het regeerakkoord deze week uitsluitsel geeft. “We hebben al jaren geleden vastgelegd dat we dit gaan invoeren. De luchtkwaliteit in de grote steden is slecht. Hoog tijd dat het Rijk de afspraken nakomt en zijn bijdrage levert aan een schone lucht.”

In zijn stad zwelt de kritiek op de uitstootvrije zone intussen aan. De verkeersmaatregel is ingrijpend voor veel ondernemers, die moeten investeren in prijzig elektrisch vervoer, al bieden subsidies enig soelaas. Hart voor Den Haag, de grootste partij in de gemeenteraad, heeft het afschaffen van de zero-emissiezone al tot speerpunt van de verkiezingscampagne van 2026 gebombardeerd.

Vrachtwagens ouder dan 2017 zijn niet welkom.