Waarom jatten van worst meer politieaandacht krijgt dan diefstal van 60.000 euro aan cryptomunten

Terwijl het aantal gevallen van digitale fraude, oplichting en inbraak stijgt, slagen de opsporingsdiensten er amper in verdachten voor de rechter te krijgen. Van alle aangiftes van online criminaliteit (en dat zijn er relatief weinig) leidt maar 10 procent tot een verdachte. Volgens onderzoekers zit het grootste probleem bij de politie. Daar is te weinig kennis en ervaring.

Ariën Prins 11-03-24, 00:01 Laatste update: 09:58
Dat staat in een onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) dat maandag wordt gepubliceerd. De wetenschappers interviewden tal van betrokkenen, onder meer bij de politie.

Zo herken je nepaccounts van online-oplichters op sociale media
Een politiemedewerker die aangiftes opneemt zegt: ‘Ik ben echt atechnisch wat dat betreft. Ik snap er gewoon ook niets van. […] Als het over computers gaat, dan haak ik af.’ En een collega: ‘Het woord ‘cyber’ zorgt ervoor dat mensen dit als een complexe criminaliteitsvorm zien. Dan zien ze meteen zo’n matrix-veld met allemaal enen en nullen. Terwijl de realiteit is dat een deel hiervan gewoon oplichting is met een stekker eraan.’

Aankoopfraude komt het meest voor: niet leveren na betaling
Het CBS concludeert op basis van een veiligheidsenquête dat vorig jaar 16 procent van de bevolking slachtoffer is geweest van een online misdrijf. Van hen deed maar 17 procent aangifte. Aankoopfraude komt het vaakst voor: iets bestellen, betalen en dan de producten niet geleverd krijgen.

,,Tegenwoordig zijn meer mensen slachtoffer van online criminaliteit dan van fietsendiefstal”, zegt criminoloog Rutger Leukfeldt, die samen met onder meer Stijn Ruiter het onderzoek verrichtte in opdracht van het WODC, het kennisinstituut voor de rechtsstaat. ,,We zien dus veel slachtoffers, maar gek genoeg weinig veroordelingen. De vraag is hoe dat komt.”

Uit eerdere onderzoeken bleek al dat slachtoffers minder snel aangifte doen van een digitaal misdrijf. ,,Ze vragen zich af hoe ze zo stom hebben kunnen zijn om erin te trappen, of schamen zich. Ze verwachten dat online criminaliteit minder serieus wordt genomen of denken dat het niet ernstig genoeg is.” En wie zich eenmaal meldt aan de (digitale) balie van het politiebureau, stuit vaak op een muur van onwetendheid. Deskundigen op het gebied van cybercrime zijn er voldoende bij de politie, maar die werken vooral in speciale teams, niet aan de balie. Gevolg is dat veel zaken niet de aandacht krijgen die ze verdienen en daardoor niet bij het Openbaar Ministerie en uiteindelijk de rechter terechtkomen.

‘Criminelen kijken gewoon waar iets te halen valt’
De onderzoekers zijn niet verbaasd; tien jaar geleden was het beeld vergelijkbaar. ,,Maar de politie heeft zeker niet stilgezeten”, zegt Leukfeldt. ,,Iedere eenheid heeft nu wel een cyberteam. Alleen we leven in een enorm gedigitaliseerde samenleving. Criminelen hebben zich daar volledig op ingesteld. Hen maakt het niet uit of ze wel of niet van de cybercrime zijn, ze kijken gewoon waar wat te halen valt. Daar moet je je opsporingsapparaat op inrichten, anders ga je de wedstrijd verliezen.”

Woordvoerder Bobby Markus van de landelijke korpsleiding wijst erop dat de zaken die in het WODC-rapport zijn onderzocht, stammen uit de periode 2018-2020. Na die periode heeft de politie veel zaken in gang gezet en is de situatie verbeterd, zegt hij. Zo is samen met het Openbaar Ministerie de Operatie Centurion gestart, speciaal bedoeld om de aangiftes van online criminaliteit beter te verwerken. Ook zijn alle medewerkers digitaal getraind, met name zij die aangiftes opnemen. Een speciaal team zorgt dat daarvoor alle hulpmiddelen op orde zijn.

Niettemin erkent de politie dat het lastig is om de daders voor de rechter te krijgen. Markus: ,,Deze vorm van criminaliteit kent geen grenzen en we zien in toenemende mate geld wegvloeien naar verdachte bankrekeningen in het buitenland, wat het lastiger maakt om bij verdachten uit te komen.” Het verstoren van criminele activiteiten en voorlichting van potentiële slachtoffers is daardoor minstens zo effectief, zegt de politie. Door samenwerking met banken en bedrijven kunnen bankrekeningen nu sneller worden geblokkeerd en malafide sites uit de lucht worden gehaald.

Een van de oplossingen die al in de praktijk gebruikt wordt is het op een centrale plek analyseren van aangiftes en die vervolgens doorzetten naar de regio waar de vermoedelijke dader woont. Omdat dit een deel van de drempels wegneemt, pleit Leukfeldt voor de volgende ‘broodnodige stap’: ,,Heel goed bekijken of dit inderdaad zorgt voor een betere doorstroom van cyberzaken en als dat zo is, dan opschalen.”

Waarom krijgt winkeldiefstal voorrang boven cybercrime?
Maar dan mag het in de regio niet blijven liggen. Ook de agent ‘op straat’ moet zich realiseren dat het onderscheid tussen ‘gewone’ misdaad en online misdaad er niet meer is, betoogt Leukfeldt. ,,Vroeger hadden deze zaken geen hoge prioriteit, maar tegenwoordig gelukkig wel. Maar als er een melding binnenkomt van een winkeldief, krijgt die voorrang en blijft de online zaak alsnog liggen.”

Een agent beaamt dat in het rapport: ‘Hoe is het mogelijk dat mensen urenlang bezig zijn met een winkeldief die twee droge worsten uit de winkel heeft gehaald en dat we op dezelfde dag doodleuk van een aangifte van diefstal van cryptomunten waarbij iemand 60.000 euro heeft verloren, zeggen ‘ja, dat is wel een beetje dom, dat je in die phishing-mail bent getrapt. Nee, daar hebben we geen tijd voor.’ Ik en mijn collega’s snappen dat niet, en toch zien we het elke dag weer gebeuren.’

Online criminaliteit, waar hebben we het over?
Online criminaliteit is een verzamelbegrip voor alle vormen van misdaad die met de digitale wereld te maken hebben. Onderzoekers onderscheiden twee vormen:

* Cybercrime: dat zijn delicten die er vroeger niet waren, waarbij de digitale wereld zowel het doel als het middel is. Denk aan een aanval die tot doel heeft hele computersystemen plat te leggen of het hacken van accounts.

* Gedigitaliseerde crime: delicten die er vroeger ook waren, zoals inbraak en oplichting, alleen worden nu digitale middelen gebruikt. Denk aan digitale inbraak, online bedreiging, phishing-mails en bankpasfraude.

Volgens onderzoekers zit het grootste probleem bij de politie. Daar is te weinig kennis en ervaring.

Want voor een gejatte worst of fiets komen ze niet omdat er teveel man achter een boom verstopt zitten.

Eigenlijk hoef je maar enigzins slimmer te zijn dan de gemiddelde aardappel en je kunt in Nederland roven wat je wil. Pakkans 0.

Zelfs een eenvoudig zaakje van een meervoudige Martplaats oplichter waarvan naam, woonplaats en bankrekening bekend waren was al te moeilijk voor onze tweevingerig typende helden...

Politiebond vreest 'braindrain' door leegloop bij recherche: 'Heel zorgelijk'

De recherche krijgt de komende jaren te maken met een "braindrain". Daarvoor waarschuwt Nine Kooiman, de nieuwe voorzitter van de Nederlandse Politiebond, in een interview met het AD.
"De leegloop is heel zorgelijk", zegt Kooiman dinsdag in de krant. "Vooral ook omdat er op die manier heel veel ervaring, kennis en knowhow, die jarenlang is opgebouwd, wegloopt."

Eind vorig jaar werd bekend dat de politie in de komende jaren zo'n vijftienhonderd agenten tekortkomt. Het tekort houdt aan door de krappe arbeidsmarkt en doordat relatief veel politiemensen de komende tijd met pensioen gaan.

Die combinatie treft volgens Kooiman met name de recherche hard, omdat de gemiddelde leeftijd daar hoger ligt. "De rechercheafdelingen stromen gewoon snel leeg. Dat kun je natuurlijk opvangen met nieuwe mensen, maar de instroom is lang niet groot genoeg", zegt ze in het AD.

Volgens Kooiman moet daarom naar nieuwe oplossingen worden gekeken, zoals zijinstromers. "Moeten alle nieuwe rechercheurs wel de hele politieopleiding doorlopen? Moet je een wapen mogen en kunnen dragen om een toprechercheur te zijn? Daar moeten we over nadenken."

Politiebond vreest 'braindrain' door leegloop bij recherche: 'Heel zorgelijk'

"Moeten alle nieuwe rechercheurs wel de hele politieopleiding doorlopen? Moet je een wapen mogen en kunnen dragen om een toprechercheur te zijn? Daar moeten we over nadenken."

Humorpolitie op huisbezoek bij Femke Halsema!

Een belangrijke boodschap van Femke Halsema.