De Nederlandse politie weigert elke openheid over het gebruik van hacksoftware en wil niet zeggen of zij in zee gaat met omstreden leveranciers zoals het Israëlische NSO Group. Dit blijkt uit de recente beantwoording van een Wob-verzoek van de Volkskrant uit juni 2019.

De politie heeft na het verzoek van de krant bijna drie jaar lang geen besluit willen nemen, ondanks een rechterlijke uitspraak en een dwangsom die mogelijk zou oplopen tot 15 duizend euro.

Het traineren van dit Wob-verzoek is ‘bizar’, zegt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. ‘De politie heeft drie jaar gedaan over een betrekkelijk eenvoudig verzoek. Het laat zien wat er mis is met de Wob-cultuur in Nederland.’

De Volkskrant deed het verzoek in juni 2019 om te weten hoe de politie leveranciers van hacksoftware selecteert. De bekende hacksoftware Pegasus van NSO Group is door autoritair geregeerde landen wereldwijd ook ingezet tegen journalisten, activisten en oppositieleden, terwijl die bedoeld is voor het opsporen van terroristen en zware criminelen. In het vorige regeerakkoord was daarom afgesproken dat er geen hacksoftware zou worden ingekocht van partijen die ook leveren aan dubieuze regimes. De AIVD zou toezien op dat proces.

‘Juridische gekkigheid’
In het Wob-verzoek vroeg de Volkskrant om documenten over de afwegingen en het beleid van de politie. Na vijf maanden – de politie had uiterlijk binnen twee maanden moeten reageren – volgde een eerste reactie, waarin de politie stelde dat ze ‘in het geheel geen mededelingen’ kon doen over de aanwezigheid van documenten. Het kwam erop neer dat de politie het verzoek niet in behandeling wilde nemen. Voermans noemde dat eerder ‘twintig kantjes onsamenhangende en intimiderende juridische gekkigheid’. De Volkskrant tekende bezwaar aan, waarop geen reactie kwam. Ook nadat een rechter de politie in de zomer van 2021 had bevolen op het Wob-verzoek te reageren op straffe van een dwangsom, gebeurde er niets.

Na bijna drie jaar kwam de politie, eind maart, met een antwoord waarin zij zegt dat alle aanwezige documenten ‘integraal’ worden geweigerd. Voermans: ‘Traineertechnieken. Er wordt van alles uit de kast gehaald om maar niet te hoeven antwoorden, net zo lang tot je het vanzelf opgeeft.’

Rejo Zenger, onderzoeker bij digitale burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom, heeft soortgelijke ervaringen met Wob-verzoeken bij de politie. ‘Ook bij onze verzoeken merken we dat de politie regelmatig koste wat het kost informatie waar we met zekerheid recht op hebben onder de pet probeert te houden. Er heerst een verderfelijke, gesloten cultuur bij de politie.’ Zenger vindt de behandeling van het verzoek om openbaarheid een ‘regelrechte ondermijning van de waarden van onze democratische rechtsstaat’.

Kamerleden in ongewisse
D66-Kamerlid Lisa van Ginneken noemt het schokkend om te zien ‘hoeveel moeite de Volkskrant heeft moeten doen om een reactie van de politie te krijgen’. Zij wil er van uit kunnen gaan dat Israël of China niet meeprofiteren als de politie hun software gebruikt. ‘Daarom is het belangrijk te weten hoe de politie haar hacktools selecteert en dat is nu nog steeds niet helder.’

Volgens inlichtingenbronnen is er een grote kans dat de Nederlandse politie hacksoftware inkoopt bij NSO Group. Veel andere geschikte partijen zouden er niet zijn. De Volkskrant, zegt het hoofd juridische zaken van uitgever DPG Media, Marc van Breda, laat het er niet bij zitten en stapt naar de bestuursrechter.

Schandalig dat de politie een rechtelijke uitspraak gewoon negeert.

Schandalig dat de politie een rechtelijke uitspraak gewoon negeert.

Boeven

boeven

Ik snap dat ze via een WOB niet de "concurrentie" wijzer willen maken.

Lijkt me in dit geval meer dan prima om dit soort details geheim te houden. Laten we het de boeven vooral extra makkelijk maken zeg...

Na vijf maanden – de politie had uiterlijk binnen twee maanden moeten reageren – volgde een eerste reactie, waarin de politie stelde dat ze ‘in het geheel geen mededelingen’ kon doen over de aanwezigheid van documenten.

Na bijna drie jaar kwam de politie, eind maart, met een antwoord waarin zij zegt dat alle aanwezige documenten ‘integraal’ worden geweigerd.

Maargoed, die mening valt niet in het straatje hier, dus dan moet er gekleineerd worden om duidelijk te maken hoe superieur we allemaal wel niet zijn... het wordt echt een trieste bende hier hoor.

Ik niet. Dankzij Rutte heb ik het nog nooit zo goed gehad

Mijne wel... met meer dan 100% zelfs

Of d66 met groen links, nog beter.

Volgende headline: "politie lekt gevoelige informatie via de WOB"

Lisa zal ook vast in het subscribers complot zitten, kan haast niet missen.

Dat is een pot nat samen met de VVD.

Ik zag wel Svetlana rondlopen.

Maar de overheid moet zich ook aan wetgeving houden. Doet het dat niet weet je in ieder geval dat je in een bananenrepubliek woont.

De geheime diensten roepen al langere tijd om meer bevoegdheden en minder toezicht. En daarbij schuwen ze het aangrijpen van crisissituaties niet. Er is nu een nieuw voorstel in aantocht, en dat geeft de geheime diensten zo goed als vrij spel

Korte recap

In de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten kregen de geheime diensten bevoegdheden waarmee zij gegevens van miljoenen burgers waar ze geen onderzoek naar doen kunnen verzamelen. Niet voor niets noemen we deze wet de sleepwet, en niet voor niets stuitte de wet op veel verzet. Dat leidde ertoe dat de Nederlandse bevolking tijdens een referendum deze wet wegstemde. Toch kwam de wet er, met een aantal toezeggingen en tegemoetkomingen.

Al eerder werd in een recent rapportHet evaluatierapport vind je hier één van de belangrijkste tegemoetkomingen, het toezicht vooraf door de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) onder vuur genomen. Gelukkig vond de Tweede Kamer dat niet acceptabel en nam een motieDit was de motie Leijten en die vind je hier aan waarin werd toegezegd dit toezicht niet te zullen afschalen. Ook Nederlandse wetenschappers schreven in hun adviesLees hier wat wij schreven over het advies van de professoren aan het ministerie aan het ministerie dat om aan het Europees recht te blijven voldoen, Nederland eerder het toezicht moet versterken dan moet afschalen.

De inval van Rusland in Oekraïne wordt nu echter aangegrepen om momentum te creëren voor een wetsvoorstel dat precies dat doet: Het toezicht afschalen en de bevoegdheden van de geheime diensten nóg groter en ongerichter maken. Daar komt de bescherming van onze fundamentele rechten en vrijheden nogal berooid vanaf.
Wat staat er in het voorstel?

Het voorstel is nog geheim, dus we weten nog niet alles, maar we weten wel op basis van artikelen van de VolkskrantLees hier het artikel van Huib Modderkolk in de Volkskrant en NRCEn hier het stuk van NRC al een paar dingen. In het voorstel geeft het kabinet de geheime diensten een stuk meer bevoegdheden. De trend lijkt erop gericht te zijn makkelijker meer gegevens te kunnen verzamelen en verwerken. Een goed voorbeeld daarvan is de zogenaamde 'gerichtheidseis'. Die is naar aanleiding van de uitslag van het referendum nadrukkelijk in de wet opgenomen. Deze eis verplicht de geheime diensten om hun bevoegdheden zo gericht mogelijk in te zetten en ook de verzameling van gegevens zo gericht mogelijk te laten plaatsvinden. Dus met zo min mogelijk bijvangst. Nu wordt voorgesteld om die vereiste weer uit de wet te schrappen.

Dezelfde lijn komt terug in de voorgestelde bevoegdheid het sleepnet helemaal ongericht in te zetten. Nu heeft dat nog de vorm van een 'onderzoeksgerichte' interceptie. In het voorstel wordt dit losgelaten om het middel in te kunnen zetten voor 'target discovery'. Oftewel: Ongericht meekijken en -luisteren met het hele internet om te kijken of er iets tussenzit dat de geheime diensten interessant vinden.

De bergen gegevens die de geheime diensten hiermee binnenhalen moeten vervolgens worden geanalyseerd met behulp van algoritmen die zoeken naar patronen en verbanden. Daar is nu nog toestemming van de TIB voor nodig, maar dat wordt in het voorstel geschrapt. Ook wordt er voorgesteld om de geheime diensten makkelijker apparaten te laten hacken. Makkelijker betekent hier: zonder toezicht vooraf. En dat geldt ook voor de apparaten van eventuele Nederlandse slachtoffers van een hackaanval.
Waarom dit een ontzettend slecht idee is

De bevoegdheden die in deze wet worden voorgesteld gaan heel ver en geven de geheime diensten zo goed als vrij spel. Kunnen we straks nog gebruikmaken van het internet zonder dat onze gegevens geanalyseerd worden door de algoritmen van de geheime diensten?

En daar komt nog eens bovenop dat het kabinet met deze wet het toezicht afbreekt. Er wordt telkens gesproken over het toezicht 'dynamisch' maken en verplaatsen van de TIB, die vooraf toestemming moet geven, naar de CTIVD. De CTIVD toetst nu alleen tijdens en achteraf. Maar het belangrijkste verschil in deze twee toezichthouders is dat alleen de TIB bindende bevoegdheden heeft, en dus echt kan ingrijpen. In die zogenaamde 'verplaatsing' wordt er dus toezicht buitenspel gezet. Dat mogen we niet laten gebeuren.

Toen de Evaluatiecommissie vorig jaar met voorstellen kwam waarin het toezicht door de TIB werd afgeschaald werd daar in de Kamer meteen op gereageerd. Verschillende moties werden ingediend waarin de regering werd opgeroepen het toezicht niet af te schalen. We willen niet afdoen aan de humanitaire ramp die nu door Russische agressie plaatsvindt in Oekraïne of de bedreiging die dat oplevert voor Europa en Nederland. Maar deze crisis mag er niet toe leiden dat we hier klakkeloos waarborgen overboord gooien en onze rechten en vrijheden op het spel zetten. Zo bescherm je namelijk ook geen vrij en democratisch Europa.

Maar als je in een republiek woont waar een willekeurige jandoedel de politie even naar haar werkwijze kan vragen is er ook iets niet in de haak.

Dat wordt in dit geval ook niet gevraagd. Men wil weten wie de benodigde software levert

Dat wob verzoek is nog wel een stukje uitgebreider

Zou het trouwens geen goed idee zijn als de politie pas aan hacken e.d. begint nadat de eenvoudige, panklaar aangeleverde aangiftes netjes zijn afgewerkt?

Alsof ICT en overheid zo'n enorme succesformule is

Maakt het leven van een crimineel wel lekker makkelijk.

Ja, want het zijn ook precies dezelfde mensen binnen de organisatie die dit behandelen..

Af en toe een losse flodder van de politie die iets raakt, maar de grote jongens blijven meestal wel buiten schot.

Ze beschikken al drie jaar over spioneer software waar wij niets over mogen weten, maar het wordt er dus niet echt beter op.

EncroChat

Dat is anders gegaan:

Het NFI heeft dus nu een methode om EncroChat-telefoons te kraken. Dat kunnen telefoons zijn die na, maar ook vóór de hack van 26Lemont in beslag waren genomen.