’Ontbrekend en tekortschietend normbesef’
Meer integriteitsschendingen door jonge agenten: ’Lekken, drugsgebruik en rijden onder invloed’
author avatar
Door MICK VAN WELY

Updated 1 uur geleden
3 uur geleden
in BINNENLAND



AMSTERDAM - Het aantal agenten in opleiding dat zich schuldig maakt aan ernstige integriteitsschendingen, is de afgelopen vijf jaar flink toegenomen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het gebruik van harddrugs, ook wordt er informatie gelekt. De politie vindt het zorgelijk dat deze aspiranten niet lijken te beseffen wat het betekent om bij de politie te werken en spreekt van ’normvervaging’.


Ⓒ ANP/HH
Het aantal agenten in opleiding dat zich schuldig maakt aan ernstige integriteitsschendingen, is de afgelopen vijf jaar flink toegenomen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het gebruik van harddrugs, ook wordt er informatie gelekt. De politie vindt het zorgelijk dat deze aspiranten niet lijken te beseffen wat het betekent om bij de politie te werken en spreekt van ’normvervaging’.

Het was een hoofdpijndossier voor de politie: de casus rond de jonge agent Youssef F. (26) uit Rotterdam. De Telegraaf onthulde vorig jaar dat de man ondanks dat hij als jeugdige twee keer was opgepakt voor openlijke geweldpleging en diefstal, gewoon aan zijn opleiding kon beginnen. Ook het feit dat zijn zus in IS-gebied zat, was geen enkele belemmering.

’Achteraf ongeschikt’

Toen zijn zus Kaoutar vast kwam te zitten als terreurverdachte volgde een intern onderzoek. Er kwamen toen nog meer misstappen aan het licht. De korpsleiding erkende dat hij ’achteraf ongeschikt bleek’. Een jaar ervoor werd aspirant Mehmet K. (22) uit Tiel veroordeeld voor het structureel lekken van informatie aan de onderwereld. Tegen betaling.

Incidenten of een trend? De korpsleiding liet dit onderzoeken door de afdeling VIK (Veiligheid, Integriteit en Klachten) Korpsstaf, die integriteitsonderzoek doet. De belangrijkste conclusie is dat het aantal ernstige misstappen in de onderzochte vijf jaar substantieel is toegenomen. Het aantal integriteitsonderzoeken naar fout gedrag is daarnaast weliswaar verdubbeld, maar het aantal aspiranten steeg bijna even hard.

168 integriteitsonderzoeken

Er zijn sinds begin 2016 168 integriteitsonderzoeken gedaan naar studenten: oriënterende, strafrechtelijke en disciplinaire. Hieruit volgden 59 onvoorwaardelijke en voorwaardelijke ontslagen. In de onderzochte vijf jaar verdubbelde het aantal ontslagen: waren het er in 2016 nog 7, in 2020 ging het om 15 ontslagen. Bij driekwart van deze ontslagen gingen agenten meermalen de mist in. Het aantal onderzoeken naar ernstige schendingen steeg van 9 in 2016 naar 33 in 2020.

Het onnodig snuffelen in de politiesystemen, bijvoorbeeld om te achterhalen of de vriend van je dochter wel deugt, en lekken van informatie aan derden zoals criminelen, zijn de voornaamste redenen voor ontslag. Agenten in opleiding gaan vooral in hun privétijd de mist in. Ronduit stuitend was de affaire, zo staat in het rapport, rond een aspirant die bij een controle in de wagen van een criminele maat zat. Hij had honderden keren oneigenlijk gebruikgemaakt van de politiesystemen.

Gebruik van harddrugs en rijden onder invloed

Gebruik van harddrugs en rijden onder invloed komen het meest voor als integriteitsschending. Er was een agent die lachgas gebruikte op de openbare weg, eentje die illegaal gokte, twee die zich schuldig maakten aan een verkrachting en aanranding en een paar die bij de selectieprocedure gegevens verzwegen. Ook het verspreiden van kinderporno en het zich bevinden tussen een harde kern voetbalhooligans leidde tot ontslag van een aspirant. Helemaal bont maakte een agent in opleiding het toen hij ’s nachts in privétijd een voorbijganger neersloeg en bewusteloos achterliet.

De onderzoekers spreken in het rapport hun zorgen uit over de ernst van de misdragingen. Ze constateren ook een ’ontbrekend en tekortschietend normbesef’. Lonneke Soudant, sectorhoofd Veiligheid, Integriteit en Klachten bij de politie, maakt zich hier zorgen over.

Pillen slikken

„De jeugd verandert, denkt anders over integriteitskwesties. Lichter. Dat zien we bij de aspiranten ook. Ze vinden dat ze in privétijd geen politieman meer zijn en van alles kunnen doen. Een deel denkt bijvoorbeeld heel laconiek over harddrugsgebruik. Ze zeggen: dat moet toch kunnen in privétijd? Nee, dat kan niet. Je kunt niet pillen slikken terwijl je eigen collega’s keihard werken om de drugsindustrie aan te pakken. We moeten dit bewustzijn bij de aspiranten vergroten. Ze moeten duidelijk weten waar ze aan beginnen bij de politie.”

De meeste aspiranten die zich te buiten gingen aan integriteitsschendingen waren tussen de 21 en 25 jaar. Jonkies dus. „We moeten goed kijken naar wat voor mensen we eigenlijk binnenhalen. Onder de studenten zitten steeds meer personen met ’rugzakjes’, een complexe en moeilijke achtergrond. Die zijn minder weerbaar tegen bijvoorbeeld druk of verleidingen.” De onderzoekers valt ook op dat aspiranten veel minder dan vroeger een baan bij de politie als ’lifetime job’ zien. Dat zou een reden kunnen zijn voor een wat laksere houding. Hoe groot is het ’dark number’ van foute agenten? Weet de politie alles? Een van de onderzoekers stelt dat er te weinig strafrechtelijk onderzoek wordt gedaan. ’Als je er niet naar zoekt, vind je het ook niet’, staat er beschreven. Ze pleiten voor meer onderzoek in de tientallen miljoenen aan onderschepte berichten van encryptietelefoons. Soudant: „Uit die data zijn al meerdere corruptiezaken naar voren gekomen. En een aparte unit doet hier verder onderzoek naar.”

’Groepsloyaliteit speelt belangrijke rol’

Meerdere onderzoekers opperden dat zij op basis van de door hen onderzochte lekzaken het gevoel hadden dat groepsloyaliteit een belangrijke rol speelde. Als oorzaken zijn culturele achtergrond, een hechte vriendengroep en een strenge geloofsgemeenschap genoemd. Of etniciteit daarbij een rol speelt, zoals in 2017 in een onderzoek door het WODC werd vastgesteld, is niet onderzocht. Soudant: „Wij hebben niet het idee dat er grote verschillen zijn in aantallen wat betreft de achtergrond van de aspiranten.” Het onderwerp integriteit zal meer aandacht krijgen tijdens de politie-opleiding. Soudant: „Het is maar een procent van de studenten die de mist ingaat, maar we willen dat percentage natuurlijk omlaag brengen.”

Om misbruik van politie-informatie te voorkomen, zijn recent preventiemaatregelen getroffen. Zo krijgen studenten niet langer bij aanvang van hun opleiding, maar pas in een later stadium toegang tot informatiesystemen.

Veel aspiranten nodig

De Nationale Politie telt ruim 60.000 fte en is met ruim 62.000 medewerkers de grootste werkgever van Nederland. De operationele sterkte is ongeveer 50.000 fte, waarvan ruim 4500 aspirant zijn. De komende zes jaar zullen zo’n 17.000 politiemensen het korps verlaten. De zorgen over de uitstroom zijn groot. Het aantal aspiranten is bijna verdubbeld in vijf jaar tijd al en zal nog forser groeien de komende jaren, wat voor een zware druk op de politieacademie zorgt. Een overzicht van de uitval onder studenten kan de politie niet geven, maar in 2019 becijferde de inspectie van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat het uitvalpercentage ongeveer 17 procent bedraagt.

de man ondanks dat hij als jeugdige twee keer was opgepakt voor openlijke geweldpleging en diefstal, gewoon aan zijn opleiding kon beginnen. Ook het feit dat zijn zus in IS-gebied zat, was geen enkele belemmering.

Youssef, Mehmet klinkt in ieder geval oer-Hollandsch.

Gebruik van harddrugs ... ... Er was een agent die lachgas gebruikte op de openbare weg, eentje die illegaal gokte,

Wil men te graag diversificatie binnen het korps of is er gewoon geen goed personeel te krijgen?

Als oorzaken zijn culturele achtergrond, een hechte vriendengroep en een strenge geloofsgemeenschap genoemd. Of etniciteit daarbij een rol speelt, zoals in 2017 in een onderzoek door het WODC werd vastgesteld, is niet onderzocht.

Allemaal zaken die nooit illegaal hadden moeten zijn.

Geen stijging normoverschrijdend gedrag politiestudenten

Er is geen sprake van toenemend normoverschrijdend gedrag door politiestudenten. Uit onderzoek blijkt dat het aantal interne onderzoeken naar aspiranten weliswaar toeneemt, maar dat deze toename gelijke tred houdt met de toename van het aantal studenten. Vorig jaar onderzocht de politie mogelijk normoverschrijdend gedrag van 38 studenten. Dat is, net als andere jaren, ongeveer 1 procent van de populatie.

Vorig jaar ontving de korpsleiding signalen van docenten van de politieacademie en vakbonden over een toename van normafwijkend gedrag van politiestudenten. Ook uitten zij zorgen over mentale problemen van aspiranten. De korpsleiding liet de afdeling Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK) daarop een meerjarige analyse opstellen van normafwijkend gedrag door aspiranten.

Eén procent
Het aantal onderzoeken naar studenten blijkt stabiel: rond 1 procent van de populatie. In absolute zin leidt dat tot een toename, omdat ook het aantal studenten de afgelopen jaren steeg: werden er in 2016 nog 18 onderzoeken naar aspiranten verricht, in 2020 waren dat er 38. Het aantal studenten nam in dezelfde periode toe van 2.300 naar ruim 4.000.

Lekken
De onderzoekers stellen vast dat de ernst van het normoverschrijdend gedrag toeneemt. Zo is de afgelopen jaren vaker sprake van studenten die informatie lekken of informatie uit politiesystemen voor privédoeleinden gebruiken. ‘De laagdrempelige toegang tot politiegegevens via de applicatie MEOS op de diensttelefoon zorgt in veel gevallen voor de verleiding’, stellen de onderzoekers vast.

Aandacht
Volgens Sectorhoofd VIK Lonneke Soudant toont het onderzoek aan dat het onderwerp integriteit structureel aandacht tijdens de politieopleiding verdient: ‘Dat het percentage normoverschrijdingen onder studenten niet toeneemt, is fijn. Maar uiteindelijk willen we dat percentage omlaag brengen.’

De meeste winst is volgens Soudant te behalen door bewustwording. ‘Het onderzoek laat zien dat een deel van de politiestudenten onvoldoende beseft wat het betekent om bij de politie te gaan werken. Het opzoeken en delen van informatie aan strenge regels gebonden. En je mag niet zomaar alles delen met collega’s of vrienden.’

Ook op het gebied van drugsgebruik moet het bewustzijn worden vergroot. Soudant: ‘Een maatschappelijk relatief breed geaccepteerd fenomeen als drugsgebruik wordt bij de politie niet getolereerd. Wie bij de politie wil werken, moet zich daarvan terdege bewust zijn.’

Verweven
Volgens Gerrit den Uyl, directeur van de Politieacademie zijn thema’s als integriteit en normbesef ‘verweven met het politieonderwijs’. Den Uyl: ‘Dat begint al tijdens de procedure rond selectie en intake. Daarin is veel aandacht voor antecedenten, integriteit en houding en gedrag tijdens werk en privé. Ook de screening speelt een belangrijke rol. Helaas kun je niet alles voorkomen.’

Om misbruik van politie-informatie te voorkomen, zijn recent preventiemaatregelen getroffen. Zo krijgen studenten pas in een later stadium van hun opleiding toegang tot informatiesystemen. Den Uyl: ‘Ook zijn oefendatabases gerealiseerd, zodat studenten geen gebruik hoeven te maken van echte data.’

Naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek gaan VIK en de Politieacademie de komende tijd bekijken welke verbeteringen nog meer mogelijk zijn.

Weerbaarheid
Voor wat betreft de zorgen van docenten en vakbonden over de mentale kwetsbaarheid van studenten, stellen de onderzoekers vast dat ‘het mentale rugzakjevan degemiddelde aspirant anno 2021 sneller en meer is gevuld dan in de vorige eeuw’. Ervaren prestatiedruk, de rol van sociale media, spanningen thuis en zorgen om maatschappelijke vraagstukken worden genoemd als mogelijke oorzaken.

Een overzicht van de uitval onder studenten ontbreekt, maar in 2019 stelde de Inspectie van het Ministerie van J&V vast dat het uitvalpercentage ongeveer 17 procent bedraagt. Volgens de onderzoekers zet de Politieacademie goede stappen bij het in kaart brengen van de oorzaken van uitval onder aspiranten en pas afgestudeerde politiemensen. Ook het toerusten van docenten, begeleiders van PDC en OBT én van de eenheden om problemen van jonge medewerkers vroeg te signaleren, zien de onderzoekers als een goede stap.

Psycholoog
Volgens Den Uyl wordt niet alleen tijdens de opleiding geprobeerd studenten ‘zowel fysiek als moreel en ethisch weerbaar’ te maken, maar speelt die weerbaarheid ook tijdens de selectie van nieuwe studenten een grote rol. ‘Dat is een zorgvuldig proces. De selectie duurt twee dagen, waarin studenten minimaal twee uur met een psycholoog praten. Ook zijn er rollenspellen. Het team Werving en Selectie van het PDC doet bovendien voortdurend onderzoek naar uitbreiding en verbetering van selectie-instrumenten.’

De politie ontkent het probleem of wil het niet zien. Downplayen.

is er gewoon geen goed personeel te krijgen?

goede

Definieer "goede" aub

„We moeten goed kijken naar wat voor mensen we eigenlijk binnenhalen. Onder de studenten zitten steeds meer personen met ’rugzakjes’, een complexe en moeilijke achtergrond.

Ik weet zeker dat 99% van dit soort problemen zou verdwijnen als ze alleen maar blanken met hollandse namen aan zouden nemen

Ik weet zeker dat 99% van dit soort problemen zou verdwijnen als ze alleen maar blanken met hollandse namen aan zouden nemen

Lekte hoofdagent Mehmet K. gevoelige informatie? ‘Ik was overijverig’

Waarom zocht de Gorcumse hoofdagent Mehmet K. buiten werktijd ‘krankzinnig veel’ in politiesystemen naar gevoelige gegevens? Volgens het Openbaar Ministerie dook de diender van de Rotterdamse politie onder meer thuis op de bank én op vakantie ruim drieduizend keer in vertrouwelijke informatie. Inlichtingen die hij daarna zou hebben doorgespeeld aan criminelen. Zelf zegt de 32-jarige verdachte dat hij als hardwerkende agent simpelweg ‘overijverig’ was. ,,Ik ben nóóit betaald voor informatie.’’

‘Mehmet lekt. Hij krijgt geld voor informatie en kan zich een luxe leventje veroorloven’. In de loop van 2019 ontvangt Meld Misdaad Anoniem een tip. Het gaat over de Gorcumse hoofdagent Mehmet K. die werkt bij de politie in Rotterdam. De beller claimt dat de politieman, die rondrijdt in een Audi A3 waarin later 4950 euro cash zal worden gevonden, corrupt is.

Zijn collega’s van het bureau Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK) hebben K. dan echter al in beeld. Na het kraken van versleutelde PGP-berichten van Ennetcom, waarmee criminelen op speciale mobieltjes in codetaal communiceerden, stuitten rechercheurs op talloze appjes tussen twee foute jongens met de bijnamen AQX en Bobo.

‘200 barkies toch?’
Laatstgenoemde geeft hierin meermaals opdracht aan de ander om informatie te achterhalen bij zijn politiecontact. Aan de hand van kentekens en zogeheten Keno-codes (bestaande uit eerste vier letters achternaam, eerste letter voornaam en twee laatste cijfers geboortejaar) moet die agent gegevens uit de vertrouwelijke systemen doorspelen. In ruil krijgt hij dan geld. ‘200 barkies toch?', zegt AQX in straattaal.

Uit onderzoek blijkt volgens het Openbaar Ministerie (OM) meermaals dat juist die gegevens werden opgezocht onder de persoonsgebonden login van agent Mehmet K. Ook zou hij soms informatie exact zo hebben overgenomen als werd besproken in die gekraakte berichten, terwijl hierin verschrijvingen of fouten stonden.

63.000 zoekopdrachten
,,Ze komen precies zo terug in de bevragingen die K. doet. Doorslaggevend. Er is geen enkele twijfel dat het verdachte was die info tegen betaling verstrekte’’, zegt de officier van justitie donderdag tijdens de rechtszaak tegen de agent.

Maar dat is volgens de aanklager niet het enige bewijs. Hij wijst op de in zijn ogen ‘krankzinnige’ aantallen waarmee onder het personeelsnummer van K. in vijf jaar tijd is gezocht in de bedrijfsprocessensysteem. Het OM claimt dat de teller stokte op 63.000.

In veel gevallen zou het zijn gegaan om zaken waar K. vanuit zijn werk helemaal niet mee te maken had. ,,Hij zat met grote regelmaat in de systemen zonder dat het moest’’, aldus de aanklager. ,,Allemaal mensen en kentekens die niet in onderzoeken zaten waar K. bij betrokken was.’’

Computer open terwijl hij naar wc ging
Volgens de buiten functie gestelde agent was dat heel verklaarbaar. ,,Als collega’s op straat iets bevroegen, was ik ze soms al voor. Dan keek ik vast wie er woonde en of die antecedenten had. Maar dan stond mijn naam later niet in het proces-verbaal. Op een dag bevroeg ik soms wel 100 kentekens. Dat deed je gewoon.’’

K. deed dat soms als wachtcommandant, waarbij ook handhavers van de gemeente volgens hem wel eens om info vroegen. Tijdens diensten liet hij ook wel eens zijn computer open staan als hij naar de wc ging. ,,Er kwamen wel eens momenten voor dat ik van mijn werkplek was of dat collega’s vroegen om even achter je computer te mogen.’’

In ruim drieduizend gevallen -waarvan alleen al 1859 in 2019- was het systeem onder K. geraadpleegd terwijl K. volgens zijn dienstrooster op vakantie was, vrij had of met verlof was. Volgens hem was dat maar deels waar, omdat de werkelijke werktijden soms afweken van de vastgelegde uren.

Snuifgeluiden in de auto
De andere keren waren volgens de Gorcumer voortgekomen ‘uit nieuwsgierigheid’ en ‘overijverigheid’ door zijn passie voor het werk. ,,Ik heb absoluut geen informatie gemeld aan derden en ben nooit betaald voor informatie. Die berichten in PGP gaan niet over mij.’’

Tijdens de rechtszaak blijkt dat K. voor zijn arrestatie nog is gevolgd en afgeluisterd. Daarbij hoorden zijn collega’s in hun koptelefoons tot wel zeven keer per dag ‘snuifgeluiden’ vanuit zijn auto. Het OM denkt aan cocaïnegebruik, omdat er bij plaatsing van de spullen al 1,5 gram coke en ponyzakjes in zijn auto zijn gevonden. Voor de officier was het reden om de agent ‘versneld’ van straat te halen, zegt hij.

De aanklager eist 20 maanden celstraf, waarvan 5 voorwaardelijk. Verder wil hij dat K. acht jaar geen publieke functie mag vervullen. ,,Hij heeft criminelen gefaciliteerd in ruil voor geld.’’

De advocaat van K. eist vrijspraak. ,,Echt concreet bewijs ontbreekt. Hij heeft niet willens en wetens zaken opgezocht of verkocht aan derden.’’ Volgens hem zijn er bovendien maar veertien echt dubieuze zoekopdrachten geweest die ook anderen zouden kunnen hebben uitgevoerd onder de login van zijn cliënt.

Uitspraak is 25 mei.

zeven keer per dag ‘snuifgeluiden’ vanuit zijn auto

Zelf zegt de 32-jarige verdachte dat hij als hardwerkende agent simpelweg ‘overijverig’ was. ,,Ik ben nóóit betaald voor informatie.’’

tot wel zeven keer per dag ‘snuifgeluiden’ vanuit zijn auto

normvervaging

illegaal gokte,

als jeugdige twee keer was opgepakt voor openlijke geweldpleging en diefstal, gewoon aan zijn opleiding kon beginnen. Ook het feit dat zijn zus in IS-gebied zat, was geen enkele belemmering.

Allemaal zaken die nooit illegaal hadden moeten zijn.

Mensen moeten niet beschermd worden tegen zichzelf. Eigen verantwoordelijkheid...

Ja, even daarop terugkomend. Zei je daar nou echt wat je zei?

Oneensch. Dus als iemand een gevaar voor zichzelf is hoeft er volgens jou niet te worden ingegrepen?

Waanzin

En ja ik ben fel tegen legaliseren van harddrugs.

Blijft bizar, als iemand zich de naar de klote wil snuiven, prikken, roken of whatever is dat geen taak voor de overheid of samenleving om daar zich mee te bemoeien.

Mensen moeten niet beschermd worden tegen zichzelf. Eigen verantwoordelijkheid...

Het zou toch van de zotte zijn dat ik bij de apotheek zonder problemen een grammetje coke kan kopen?

Maar je kan er wel andere typhuszooi kopen

Als harddrugs vrij en goedkoop verkrijgbaar waren dan zouden er meer mensen verslaafd raken en blijven met alle gevolgen van dien

Wapens zijn toch ook verboden?

Ook heb je als overheid de taak om mensen te beschermen tegen junkies die het op jouw spullen hebben voorzien.

Ik ben heel erg van leve de vrijheid en ik bepaal zelf graag wat ik doe maar harddrugs is een no go. Ik heb teveel mensen naar de klote zien gaan.

Het zou toch van de zotte zijn dat ik bij de apotheek zonder problemen een grammetje coke kan kopen?

Dat de politie de war on drugs al jaren aan het verliezen is en nooit zal gaan winnen is weer wat anders...

Maar ik blijf bij mijn punt, mensen die vinden dat drugs iets verkeerd zijn, of gokken verboden moet zijn, zijn moreel verkeerd bezig, je hebt helemaal niks te zeggen wat iemand anders wel/niet doet met zijn/haar lichaam. Mensen moeten niet beschermd worden tegen zichzelf. Eigen verantwoordelijkheid...

Dus motor rijden dan maar helemaal verbieden omdat een paar mensen de risico's niet kunnen inschatten?

Onder invloed rijden is wat anders. Daar wordt het gevaar voor de omgeving te groot.

Blijft bizar, als iemand zich de naar de klote wil snuiven, prikken, roken of whatever is dat geen taak voor de overheid of samenleving om daar zich mee te bemoeien.

Nee natuurlijk niet. Net zo min als voetbal afschaffen vanwege hooligans. Harddrugs zijn echter zeer verslavend en destructief. Ik vind dat wat anders.