Lekken aan criminelen wordt stuk lastiger voor agenten: einde aan rondneuzen in systemen

De politie gaat scherper controleren welke informatie agenten opvragen in de politiesystemen. Verdacht zoekgedrag valt straks automatisch op. Dat moet voorkomen dat vertrouwelijke politie-informatie weglekt naar criminelen en wordt gebruikt om bijvoorbeeld aanslagen te kunnen plegen. ,,We schrokken ons wild.’’

Elk dossier waar agenten in kijken en alle informatie die ze opvragen wordt straks bijgehouden. Na elke melding van afwijkend zoekgedrag volgt een analyse om te kijken of er inderdaad sprake is van misbruik. ‘Protective monitoring’ wordt het ook wel genoemd. De nieuwe maatregel moet de gigantische berg aan vertrouwelijke gegevens bij de politie beter beschermen. Bijvoorbeeld tegen criminelen.

Toen de politie een paar jaar terug versleutelde telefoondiensten voor de onderwereld wist te kraken, kon ze live meelezen met wat criminelen elkaar stuurden. Het legde pijnlijk bloot op welke schaal er gebruik werd gemaakt van corrupte ambtenaren. „We schrokken ons wild”, zegt Paul Entken, die landelijk verantwoordelijk is voor integriteit bij de politie.

In totaal ging het om tientallen signalen van corruptie. Onderzoek door een speciaal team leidde uiteindelijk tot de aanhouding van veertien ambtenaren, onder wie negen politiemensen. „Het bleek minder erg dan we vreesden. Dan zie je dat in de onderwereld ook sprake is van grootspraak. Je telt pas mee als je een corrupte agent tot je beschikking hebt.”

Corrupte contacten Taghi
Niettemin is bijvoorbeeld over de groep van Ridouan Taghi bekend dat die meerdere corrupte contacten had, onder andere agenten en een boa. Zij zouden kentekens hebben nagetrokken of informatie over mensen hebben opgezocht in de politiesystemen. Een van de kentekens die de boa voor de Taghi-groep opvroeg, hoorde bij de auto waarin misdaadblogger Martin Kok reed toen hij werd vermoord.

De corruptiezaken leren ook dat politiemedewerkers stapje voor stapje in het verkeerde milieu terechtkomen. Entken: „Je gaat niet van het ene op het andere moment lekken aan Taghi. Het begint vaak met iets redelijk onschuldigs, je zoekt informatie op over het nieuwe, dubieuze vriendje van je dochter. Dat kan natuurlijk niet. Maar als je op dat moment niet wordt gecorrigeerd, er niet op wordt aangesproken, dan glijd je verder af.”

En dat is precies wat de nieuwe maatregelen straks moeten voorkomen. Overigens: het loggen, het vastleggen van wie welke informatie bekijkt, gebeurt nu ook al. Het nadeel is dat je handmatig moet bekijken of iemand misschien in de fout is gegaan.

Seintje
Straks volgt er automatisch een seintje. Via een algoritme wordt bijvoorbeeld bijgehouden of iemand aan het werk is als hij een bevraging doet in het systeem. Entken: „De ervaring leert dat het vaak begint met zoeken in de politiesystemen in privétijd. Dat is overigens niet verboden, als je het maar kunt verantwoorden. En dat is niet het geval als je wat wilt weten over je buurman.”

Wat ook in de gaten wordt gehouden is of iemand iets opzoekt over een zaak aan de andere kant van het land. „Als je agent bent in Amsterdam, maar je vraagt allemaal informatie op over Limburgse zaken, is dat natuurlijk opvallend”, vertelt Entken. Een analist beoordeelt de melding en bekijkt of er onderzoek nodig is. Dat begint vaak met het inseinen van de leidinggevende. „Je gaat niet meteen over tot een intern onderzoek op basis van een melding. Dan moeten er ook andere signalen over iemand liggen, bijvoorbeeld van collega’s.”

Collega’s natrekken
Bij de Amsterdamse politie vond er een testfase plaats voor het systeem dat later dit jaar in het hele land moet worden gebruikt. In de hoofdstad werken 6000 politiemensen, in twee weken tijd leverde dat twintig meldingen op.

Een van die meldingen ging over een agent die allemaal kentekens opvroeg van collega’s. „Dat is natuurlijk raar”, zegt Entken. „Uiteindelijk bleek dat hij betrokken was bij een verkeerscontrole om de hoek van het politiebureau. En daar kwamen toevallig ook de nodige collega’s in hun privéauto voorbij. Er was een logische verklaring dus.” Bij een aantal andere meldingen ging het over medewerkers naar wie, vanwege andere signalen, al een intern onderzoek liep.

Lang niet altijd is er sprake van bewust misbruik. Soms is een collega slordig, laks of naïef. Veel meer dan het ontdekken van een corrupte collega moet ‘Protective Monitoring’ zorgen voor professionaliteit. Voor de politie is integriteit cruciaal. „We leven in een periode van anti-overheidssentiment en dat straalt ook op ons af. Zijn we niet integer, dan hebben we meteen een probleem met onze reputatie en het vertrouwen van de samenleving”, benadrukt Entken. „Alleen dat al wil je voorkomen.”

Verdacht zoekgedrag valt straks automatisch op.